Walter Bradford Cannon kimdir? Hayatı eserleri

Walter Bradford Cannon kimdir? Hayatı eserleri: (1871-1945) ABD’li fizyoloji uzmanı. X ışınlarının fizyolojide kullanımına öncülük et­miş, vücutta iç ortamın dengesini sağlayan mekanizmaları inceleyerek homeostazi kavramını geliştirmiştir. 19 Ekim 1871 yılında Wisconsin Eyaleti’nin Pairie du Chien kasabasında doğdu. Öğrenimini Harvard Üniversitesi’nde sürdüren Cannon, 1896’da mezun oldu. 1900’de tıp doktoru unvanını alarak Harvard Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapmaya başladı. 1906’dan 1942 yılında emekli oluncaya değin de fizyoloji bölümünde profesör olarak araştırmaları­nı sürdürdü. I. Dünya Savaşı sırasında Harvard Üni­versitesi Hastanesi’nde, önceleri İngiliz, daha sonra da Amerikan Ordusu için travmatik şok konusunda klinik ve deneysel araştırmalar yaptı. II. Dünya Savaşı sırasında da kan nakli ve travmatik şok konularındaki çalışmalarını sürdürdü. 1 Ekim 1945’te New Hamp­shire Eyaleti’nin Franklin kentinde öldü.

Tıp fakültesindeki ilk yıllarında o dönemler yeni keşfedilmiş olan X- ışınları ile ilgilenen Cannon, 1897’de H. P. Bowditch ile birlikte, suda çözünmeyen bizmut tuzları kullanarak X-ışınları aracılığıyla kedi­lerde sindirim sisteminin hareketlerini araştırdı. Kedi­nin yiyeceğine katılan bizmut tuzları opak olduğun­dan, yiyecek maddelerinin sindirim sürecindeki hare­ketlerini X-ışınlarıyla gözlemek olanaklıydı. Bu yön­temle midenin ve barsakların hareketlerini inceleyen Walter Bradford Cannon kalınbarsakta sirküler kasların yiyeceği ileri iterken halka şeklindeki hareketlerini tanımladı. Bu hareketlere daha sonra “Cannon halkaları” adı verildi. Ayrıca boş midenin kendine özgü hareketleri ve kasılmaları olduğunu bularak bunların açlık duygusuyla ilgili olabileceğini öne sürdü. Sindirim sistemine ilişkin bu çalışmalarını 1911 ‘de The Mechanical Factors of Digestion (“Sindirimde Mekanik Faktörler”) adlı yapıtında yayımladı.

Walter Bradford Cannon X-ışınları ile sindirim sistemini inceler­ken midenin hareketlerinin duygusal tepkilere aşırı duyarlı olduğunu buldu. Deney hayvanı olarak kul­landığı bir kediyi saldırgan bir köpeğin yanına koya­rak incelediğinde, kedide böbreküstü salgılarının art­tığını, bunun sonucunda gözbebeklerinin genişlediği­ni, tüylerin dikleştiğini, kalp atışlarının hızlandığını ve sindirim sistemi hareketlerinin durduğunu gözledi. Bu araştırmalarını 1915’te yayımladığı Bodily Changes in Pain, Hunger, Fear and Rage (“Ağrı, Açlık, Korku ve Öfke Durumlarında Vücuttaki Değişiklik­ler”) adlı kitabında topladı. Bu gözlemleri sırasında barsak salgılarını sağlayan organların sinirsel etkiler altında olduğu sonucuna ulaştı. Bu konuya ilişkin çalışmaları sonucu 1931’de sympathin adını verdiği bir salgı maddesi keşfettiğini açıkladı. Adrenaline benzeyen bu maddenin sempatik sinir sisteminin uyarıldığı durumlarda salgılandığını, adrenalin gibi kalbi ve düz kasları etkilediğini gözledi. Bu çalışmala­rı sempatik sinirlerin işleyişi, istemsiz hareketlerin mekanizması ve kalbin atım hızını etkileyen faktörle­rin anlaşılmasına ışık tuttu. Asetilkolin üzerine çalış­maları olan Otto Loewi, daha sonra, Cannon’un sympathin adını verdiği hormonal maddenin aslında asetilkolin olduğunu, Cannon’un deneysel yöntemle­rinden yararlanarak buldu.

Cannon araştırmalarını 1920’lerden başlayarak vücudun iç dengesini sağlayan mekanizmalar üzerin­de yoğunlaştırdı. Organizmanın yaşamını sürdürebil­mesi için iç ortamın önemini ilk kez Bernard vurgula­mış, ondan sonra gelen araştırmacılar parasempatik ve sempatik sinir sisteminin ve hormonların bu ortamı nasıl etkilediklerini incelemeye başlamışlardı. Can­non, o dönemde sempatik ve parasempatik sinirlerin iç ortamdaki dengeyi sağlamadaki rolü iyi bilinmedi­ğinden, çalışmalarını daha çok bu alana yöneltti. Hayvanlar üzerine yaptığı deneyler sonucu, kalbin, tüm sinirleri çıkarıldığı durumda bile çalışabileceğini ve sempatik sinirleri çıkarılmış hayvanların yaşayabi­leceğini gösterdi. Bu deneylerin ışığında, vücudun değişen koşullara karşın kendi iç ortamını düzenleye­rek dengede tutma eğilimini vurguladı. 1932’de yayımladığı The Wisdom of the Body (“Vücudun Aklı”) adlı yapıtında bu dengelemeyi sağlayan süreç ve mekanizmalarını tanımlamak için “homeostazi” kav­ramını geliştirdi. Vücudun iç ortamım sürekli olarak hücrelere uygun nitelikte tutmak üzere, bu ortamda mevcut glikoz, oksijen, kalsiyum gibi önemli madde­lerin konsantrasyonlarını, osmotik basıncı, vücut sıcaklığını, vb. belli sınırlar içerisinde tutmayı sağla­yan-mekanizmaları bu kavram çerçevesinde ele aldı. Kandaki şeker, protein, yağ ve kalsiyum homeostazisi, vücut ısısının sabit tutulması vb. konularda araştır­malar yaptı. Cannon’un kendi araştırmalarında fizyo­lojiyle sınırlandırdığı, ama biyolojide genel olarak geçerli olabileceğini öne sürdüğü homeostazi kavra­mı, bugün biyolojinin en önemli araştırma konuların­dan biridir.

Walter Bradford Cannon Eserleri:

1. The
   Mechanical Factors of Digestion, 1911,(“Sindirimde
   Mekanik Faktörler“)
2. Bodily
   Changes in Pain, Hunger, Fear and Rage,
   1915,
   (“Ağrı, Açlık, Korku ve Öfke Durumlarında Vücuttaki Değişiklikler“);
3. The
   Wisdom of the Body, 1932, (“Vücudun Aklı“).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 22, Anadolu yayıncılık.