Eamon De Valera kimdir? Hayatı ve eserleri: (1882-1975) İrlandalı devlet adamı. İrlanda’nın bağımsızlığı için çalışmış, 1959-1973 arasında cumhurbaşkanlığı yapmıştır. 12 Ekim 1882’de ABD’de New York’ta doğdu, 29 Ağustos 1975’te İrlanda’da Dublin yakınlarında öldü. İspanyol asıllı bir ressam olan babasının 1885’te ölümü üzerine Limerick’e İrlanda asıllı annesinin ailesinin yanına götürüldü. Bir bölge okulunda başlayan eğitimini Dublin’deki Blackrock College’da sürdürdü. 1904’te İrlanda Kraliyet Üniversitesi’ni bitirerek matematik öğretmeni oldu.
1913’te İrlanda’nın özerkliği için
çalışan İrlandalı Gönüllüler örgütüne katıldı ve Sinn Fein (İrlanda milliyetçi
ve cumhuriyetçi hareketi) hareketinde çalıştı. 1916’da Dublin’de İngilizlere
karşı başarısızlıkla sonuçlanan Paskalya Ayaklanmasının önderlerinden olması
nedeniyle idama mahkûm edilen De Valera’nın cezası, ABD uyruklu olduğundan
hapse çevrildi. 1917 genel affıyla da serbest bırakıldı.
Paskalya Ayaklanmasının hayattaki
önderlerinden biri olan Eamon De Valera Sinn Fein Partisi’nin başkanlığına
seçildi. Ancak Mayıs 1918’de yeniden tutuklanarak İngiltere’de hapsedildi.
Aralık 1918 seçimlerinde Sinn Fein, İrlanda’da üçte iki çoğunluğu alınca,
parti üyeleri kendi meclisleri Dail Eireann’ı (İrlanda Meclisi) oluşturarak,
İrlanda Cumhuriyeti’nin kurulduğunu açıkladı. De Valera Şubat 1919’da Michael
Collins’in de yardımıyla hapisten kaçtı, ABD’ye giderek İrlanda’nın haklılığı
konusunda taraftar toplamaya, mali yardım sağlamaya çalıştı. Aralık 1920’de,
sürdürülen gerilla savaşının son döneminde İrlanda’ ya döndü.
1921 ateşkesinden sonra İngiltere,
İrlanda’nın bir cumhuriyet olduğunu kabul etmeyerek yarı bağımlı bir dominyon
statüsüne sahip Hür İrlanda Devleti’nin kurulmasını önerdi. Buna göre İrlanda’nın
kuzey bölümü Ulster, İngiltere’ye bağlı kalıyordu. Aralık 1921 ’ de İrlanda’yı
temsil eden heyet bu öneriyi kabul edince, Cumhuriyetçiler’le birlikte De
Valera da buna karşı çıktı. Meclisin, Ocak 1922’de antlaşmayı onaylaması
üzerine Haziran 1922’de yeniden iç savaş başladı. Hür İrlanda Devleti
yanlıları, Cumhuriyetçiler’i Mayıs l923’te yenilgiye uğrattı.
Eamon De Valera, iç savaştan sonra kurulan Cosgrave
hükümetine muhalif Cumhuriyetçiler’in başında yer aldı. Ağustos 1923’te hükümet
güçlerince yakalandı, Temmuz 1924’te serbest bırakıldı. Mart 1926’da Sinn
Fein’nin parti başkanlığından ayrılan De Valera, 1926’da Fianna Fail adında
yeni bir parti kurdu ve 1927’de milletvekili seçildi. Fianna Fail 1932’de Cosgrave’i
yenilgiye uğratarak çoğunluğu elde eni ve De Valera 16 yıl sürecek olan
hükümetini kurdu.
De Valera’nın başbakanlığı döneminde
İrlanda egemenliği üzerindeki son kısıtlamalar kaldırıldı. 1937’de bir anayasa
onaylanarak ülkenin Eire adıvla bağımsız bir devlet olduğu ilan edildi.
İngiltere’ye yapılan toprak bedellerinin geri kalan bölümünün ödenmesinin reddi
nedeniyle iki ülke arasında başlayan iktisadi savaşta gümrük duvarları
konularak sanayiyi geliştirme, kendine yeterli bir ülke yaratma çabalarına hız
verildi.
Avrupa’da kendini hissettirmeye
başlayan savaş tehlikesi iki ülkeyi ilişkilerini yumuşatmaya itti. 1932’de
Milletler Cemiyeti’nde konsey, 1938’de meclis başkanlığı yapan De Valera, II. Dünya
Savaşı sırasında ülkenin tarafsız kalmasını sağladı. Eamon De Valera, savaş sonrasında oluşan muhalefetin
etkisiyle 1948 seçimlerinde çoğunluğu yitirince, John A. Costello partiler arası
bir hükümet kurdu. 1949’da cumhuriyet ilan edildi. Costello hükümeti
anlaşmazlıklar sonucu yıkılınca De Valera 1951’de yeniden başbakanlığa
getirildi. 1954’te Costello yeni bir hükümet oluşturduysa da De Valera 1957
seçimlerinde büyük bir çoğunlukla işbaşına geldi. Haziran 1959’da cumhurbaşkanı
seçildi. 1966’da da Fine Gael’in (Ilımlı Milliyetçi Parti) adayı Thomas
O’Higgins’e karşı cumhurbaşkanlığı seçimlerini gene kazandı. 1973’te emekliye
ayrılarak Dublin yakınlarından bir bakımevine çekildi, iki yıl sonra orada
öldü.
Ülkesine siyasi, iktisadi alanda
bağımsızlık sağlamaya çalışan Eamon De Valera İrlanda bağımsızlık hareketiyle
başabaş giden yaşamı süresince, yarım yüzyıl ülkesini yönetmiştir.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 31, Anadolu yayıncılık, 1984.
Yorumlar kapalı.