Sermet Çağan kimdir? Hayatı ve eserleri

Sermet Çağan kimdir? Hayatı ve eserleri: (1929-1970) Türk oyun yazarı, gazeteci, yönetmen, oyuncu ve sahne dekoratörü. Ayak Bacak Fabrikası adlı oyunu ile Türk tiyatrosunda önemli bir yer alır. 10 Nisan 1929’da Amasya’da doğdu, 5 Ağustos 1970’te İstanbul’da öldü. Ortaöğrenimine Ankara Maarif Koleji’nde başladı. İstanbul’da Robert Kolej’ den mezun oldu. Yükseköğrenim için aynı okulun Mühendislik Bölümü’ne girdiyse de, son sınıfta okulu bıraktı. Tiyatroya öğrenciliği sırasında, 1949 dolayla­rında, Robert Kolej Oyuncuları’na katılarak başladı. Daha sonra Ankara’da İngilizce oyunlar sahneleyen Ankara Players adlı toplulukta çalıştı.

Muhsin Ertuğrul’un genel müdür olduğu dö­nemde, 1953’ten 1957’ye
değin, Ankara’da Devlet Tiyatroları’nda çeşitli oyunların dekorlarını
hazırladı. 1957’de Alman edebiyatı konusunda yaptığı araştır­malar nedeniyle,
Federal Alman Hükümeti’nin Schiller Ödülü’nü aldı. Daha sonra Güner Sümer’le
birlikte Sahne Z adlı amatör toplulukta çalıştı, Saroyan’ın Merhaba
Dinardaki ve E. Ionesco’nun Şarkıcı oyunlarına dekor hazırladı. Bu arada yazarlığa başladı, bazı
dergilerde, Dünya ve Öncü gibi gazete­lerde dış politika yazıları yazdı. 1962’de
İstanbul’daki Arena Tiyatrosu’nda oynanan I. L. Caragiale’nin Ka­yıp Mektup adlı oyununun dekorunu gerçekleştirdi. 1963’te Gülriz
Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu’na katıldı, Güngör Dilmen’in Midas’ın
Kulakları ve Shakespeare’ın Othello oyunlarında rol aldı ve dekor­ları hazırladı.

1964’te Ayfer Feray Tiyatrosu’nda sahneye koy­duğu Eugene
O’NeilPin Karaağaçlar Altında’sıyla İlhan
İskender Ödülü’nü kazandı. Aynı yıl, yazdığı ilk oyun olan Ayak Bacak
Fabrikası’nı, İstanbul Üniversitesi Gençlik
Tiyatrosu’nda, dekorlarını da kendi hazırlayarak sahneye koydu. Erlangen Ulusla­rarası
Tiyatro Şenliği’ne götürülen bu çalışma orada dördüncülük kazandı. Yeni ve
değişik biçimi, güncel konusu ile tüm Türkiye tiyatro çevresinde büyük ilgi
uyandıran Ayak Bacak Fabrikası 1965’te de
AST’da (Ankara Sanat Tiyatrosu) Güner Sümer tarafından sahnelendi.

Çağan, 1965-1966’da Gen-Ar Tiyatrosu’nda Aziz Nesin’in Ah Biz
Eşekler adlı öyküsünü sahnele­di, dekor
ve kostümlerini hazırladı. Aynı yıl, radyo için hazırlamış olduğu Savaş Oyunu’nu Özdemir Nutku’yla birlikte sahne oyunu haline getirdi. Anka­ra
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğrencileriyle sahnelenen bu oyun 1966’da
Erlangen, 1967’de de Nancy Uluslararası Tiyatro şenliklerinde birincilik
kazandı, aynı yıl İstanbul Uluslararası Gençlik Festi­valleri Ödülü’nü aldı.

Çağan 1966-1967 yıllarında, Türkiye’nin ilk sen­dika tiyatrosu
olan TÖS’ü kurdu. 1967’de burada Ayak Bacak
Fabrikası m ve yine kendi hazırladığı Sacco
Vanzetti oyununu sahneye koydu. Topluluk
bu iki oyunu, 67 ili kapsayan bir Türkiye turnesinde bir yıl boyunca oynadı.
1967-1968’de Gen-Ar Tiyatro­su’nda Mrozeck’in Polisler’ini sahneye koyan Çağan, bu çalışmalarıyla o yıl ilk kez verilen
Asaf Çiğiltepe Ödülü’nü aldı. 1970’te Ankara Yenişehir Tiyatro­su’nda Brecht’in
Carrar
Ana’nın Silahları ve Lorca’nın Eskicinin
Tazesi adlı oyunlarını sahneye koydu.
I970’te, İstanbul Sanat Tiyatrosu’nda Ayak Bacak
Fabrikası’nın provaları sırasında geçirdiği
kalp krizi sonucu öldü. Türkiye 70 ve At Gözü adlı iki oyun çalışması ölümüyle tamamlanamadan kaldı.

Sermet Çağan tiyatro sanatına diyalektik bir gözle bakmış, yazdığı
oyunlarda, geleneksel Türk tiyatrosu kaynaklarından ve Epik tiyatronun öğele­rinden
yararlanmıştır. Ayak Bacak Fabrikası’nda,
27 Mayıs Devrimi sonrasında Türkiye’nin toplumsal durumunu, somut verilere
dayanarak, usta bir oyun kurgusu içinde, taşlama yanı ağır basan bir güldürü
havasında vermiştir. Bütün bu nitelikleriyle bu yapıt, Türk oyun yazarlığında
bir dönüm noktası oluştur­muştur.

Sermet Çağan
Eserleri:

Oyun:

1. Ayak Bacak Fabrikası, 1964;
2. Savaş Oyunu (Ö. Nutku
   ile), 1966;
3. Türkiye 70, 1970, yarım
   kalmıştır;
4. At Gözü, 1970, yarım
   kalmıştır.

Oynadığı
Oyunlar:

1. Othello, 1963;
2. Midas’ın Kulakları, 1963-1964.

Yönettiği
Oyunlar:

1. Karaağaçlar Altında, 1964;
2. Ayak Bacak Fabrikası, 1964;
3. Ah Biz Eşekler, 1965-1966;
4. Savaş Oyunu, 1966;
5. Sacco Vanzetti, 1967;
6. Polisler, 1967-1968;
7. Carrar Ananın Silahları, 1970;
8. Eskici­nin Tazesi, 1970.

Dekor
Hazırladığı Oyunlar:

1. Merhaba Dışardaki;
2. Kel Şarkta;
3. Kayıp Mektup, 1962;
4. Otbello, 1963;
5. Midas’ın Kulakları, 1963-1964.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.