Çadayev, Pyotr Yakovleviç kimdir? Hayatı ve eserleri

Çadayev, Pyotr Yakovleviç kimdir? Hayatı ve eserleri: (1794-1856) Rus, felsefeci. Resmi Çarlık ideolojisi­ne karşı yaptığı felsefi eleştirileriyle tanınmıştır. Moskova’da soylu bir ailenin oğlu olarak doğdu.26 Nisan 1856’da aynı yerde öldü. Moskova Üniversitesi’nde eğitim gördükten sonra Napoleon’a karşı savaşmak üzere okuldan ayrılıp orduya girdi. 1812- 1814 arasında Napoleon’a karşı Orta Avrupa’da verilen savaşa katıldı. Rusya’ya döndükten sonra 1819’da gizli devrimci bir örgüt olan Refah Birliği’ne, 1821’de de Kuzey Birliği’ne üye oldu. 1821 ’de ordu­dan ayrıldı. 1823-1826 arasında Avrupa’yı dolaştı. 1827-1831 arasında Fransızca olarak Lettres philosophıques’ (“Felsefe Mektupları”) yazdı. Mektuplardan ilkinin Rusça çevirisi 1836’da Teleskop dergisinde yayımlandı. Mektubu, eski Rus milli değerlerini yücelten ve Ruslar’ın Batı uluslarından üstün olduğu­nu savunan otokrasi ve Yunan Ortodoks Hıristiyanlığı’na ilişkin resmi görüşe karşı olduğu için çarlık yönetimi yazıya büyük tepki gösterdi, ve dergiyi kapattı. Çadayev’in akıl hastası olduğu ilan edildi ve bir yıl gözetim altında tutuldu. 1837’de L’Apologie d’un fon (“Bir Delinin Savunması”) adlı kitabını yazdı.

Çadayev’e göre tarih, bütün insani olayları yöne­ten tek bir
ussal-ahlaki yasaya bağlı olarak ilerleyen bir süreçtir. Tarih düşüncelerin
tarihidir ve Hıristi­yanlık dışarıda bırakılarak anlaşılamaz; tarih, Hıristi­yanlık
düşüncesinin dışavurumudur. Gerçekliğin özü, bireyin düşüncesinde değil
insanların kendilerini metafiziksel ve tarihsel olarak bütünleştirdikleri Tanrı
ürünü “düşünceler okyanusu ”nda yatmaktadır.

Ancak tarihin birliği insanları manevi ve mantık­sal yanlışlara
sürükleyen bencillik tarafından bozul­maktadır. İnsanlık gerçekliğe ve
kurtuluşa ancak bencilliği yenerek ulaşabilir. Tarihin ilerletilmesi için
gerekli güç toplumsal bir varlık olan insanın doğasın­da bulunmaktadır. Yakınlık,
aşk, sevgi insanların ruhsal özellikleridir. Toplum, insanların ruhsal güçle­rini
harekete geçirdiği gibi bunları korur ve geliştirir. Tarihi “ilahi akıl”
yönetir, ama insan da manevi bir varlık olarak kendi faaliyetini bu “evrensel
akıl”a bağımlı kılmakta özgür ve sorumludur.

Çadayev’e göre, Roma Katolikliği Hıristiyanlık’ m evrensel
biçimidir ve onun dışında uygarlık ve sürekli ilerleme mümkün değildir. Ruslar,
Hıristiyanlık’ı, bozulmuş Bizans kaynaklarından ödünç alarak daha baştan, kendi
gelişmelerinin önünü tıkamışlar­dır. Çadayev, dünya uluslar topluluğuna
katılmak için çaba göstermediğinden çarlık yönetimini bencil­likle suçlamıştır.
Rusya’nın geçmişini yücelten ve buna dayanarak diğer uluslardan üstün olduğunu
savunan Slavcı görüşlere karşı çıkan Çadayev, Rus ulusunun uygar olmayan barbar
bir ulus olduğunu da öne sürmüştür.

Çadayev, daha sonra yazdığı Bir Delinin
Savun­ması adlı kitabında resmi ideolojiye
karşı yaptığı eleştirileri yumuşatmış, ileride,“İlâhi takdir”le Rusya’nın dünya
tarihinde özel ve önemli bir konumu olabileceğini belirtmiştir. Ona göre, Rusya
eksik bir kültüre sahip olduğu için Avrupa uluslarından daha az önyargılıdır ve
Ruslar, eğer kapalılıklarını yenmek için ciddi bir çaba gösterirlerse,
insanlığın ilerleyişin­de etkin olabilirler.

Çadayev, insanın toplumla, toplumların birbirleriyle
bütünleşmelerini savunan görüşleriyle Rusya’da evrensel anlamda bir felsefi
düşüncenin oluşmasına katkıda bulunmuştur.

Pyotr
Yakovleviç Çadayev Eserleri:

1. Lettres Philosophiques, 1827-1831,
   (“Felsefe Mektupları”);
2. L’Apologie d’un fon, (ö.s.),
   1862, (“Bir Delinin Savunması”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.