Rene Clair Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Rene Clair Kimdir? Hayatı ve Eserleri: (1898-1981) Fransız sinema yönetmeni. Müzikal, duygusal güldürü ve masalsı sinema yapıtlarıyla tanınmıştır. Asıl adı Rene-Lucien Chomette olan Rene Clair, Kasım 1898’de, Paris’te doğdu, 15 Mart 1981 ’de aynı kentte öldü. Bir sabun tüccarının oğluydu. Küçük yaşta kukla tiyatrosuna, şiir yazmaya, oyun­culuğa merak sardı. 1917’de henüz lise öğrencisiyken, I. Dünya Savaşı’na gönüllü olarak katıldı. Savaşta sırtından yaralanarak kısa bir süre için bir Dominiken manastırına kapandı. Savaştan sonra çeşitli filmlerde oyunculuk yaptı. 1922’de Brüksel’e giderek sinema tekniği konusunda öğrenim gördü.

İlk
filmini 1923’te çekti. Paris
Qui Dort (“Paris Uyuyor”),
hareketi durduran ışınları konu edinen bir güldürüydü. Bu filmi, 1924’te
Clair’in Fransız öncü (avant-garde) hareketinden aldığı etkileri özümlediği Entr’acte
(“Perde Arası”) izledi. Francis Picabia, Erik Satie, Duchamp ve Man Ray’ın
katkılarıyla gerçekle­şen bu film Gerçeküstücülük’ün özgün örneklerinden
biriydi. Öte yandan, örneğin Bunuel’in ilk Gerçeküstücü filmlerinin tersine
Clair’in amacının seyirciyi şiirsel anlamda kışkırtmaktan çok eğlendirmek oldu­ğu
gözlemleniyordu. 1926’daki La
Voyage Imaginaıre (“Hayali Yolculuk”)
rüyasında periler ülkesine gittiğini gören bir genç adamın öyküsüydü. Clair’in
gerçek anlamda ilk büyük başarısı Un Chapeau de Faille d’Itale
(“İtalyan Hasır Şapkası“) ile
olmuştur. Bu filmde 1895’lcrin Paris’ini sevecen bir gözle anlatırken bir
yandan da burjuva âdetlerine alaylı bir bakış yöneltir. Sessiz sinemadan sesli
sinemaya geçişe rastlayan 1928’ler ve sonrasında Clair’in müzikal ritmlerden
yararlanan hafif taşlamalı film üslubu iyice belirginleşir. Sons les Toıts de Paris
(“Paris Damları Altında”), ilk sesli
filmi Le Mıllıon
(“Milyon”), A Nous la Lıberte
(“Özgürlük Bizimdir”), Quatorze Juillel
(“14 Temmuz”) bu örnekler
arasındadır. Tiyatrovari dekorlardan, sahne üzerinde canlandırılan ha-
yal-gerçek karşıtlığından, opera, müzikal ve varyete tekniklerinden yararlanan
bu filmlerde “küçük insan”ın düşleriyle gündelik yaşamından sahneler iç içe
verilir. Clair, Fransa’nın “sokaktaki adam”ına, Chaplin’ in “küçük adam”a
getirdiği duygu yükünü katar­ken eleştirinin keskinliğini yumuşatmayı gözetir.

1935’te yapımcı Korda tarafından İngiltere’ye çağrılan Rene Clair orada
The Ghost Goes West
(“Hayalet Batıya Gidiyor”), Break the News
(Son Havadis) ve Air Pur filmlerini
çevirdikten sonra Hollywood’a
gitti. Orada yaptığı filmler Amerikaya giden diğer Fransız yönetmenlerin
ürünleri yanında biraz sönük kalmıştır. Marlene Dietrich’li The Flame of New Orleans
(“New Orleans Dilberi”), Veronica
Lake’li Married
a Witch (“Bir Cadıyla Evlendim”),
Clair’ın Fransız zerafetinden ve espri duygusundan yararlanan duygusal
güldürülerdir.

Clair’in
II. Dünya Savaşı’ndan sonra Fransa’da çektiği filmlerde daha olgun bir anlatım
ve daha köklü bir duygusal güldürü anlayışı görülür. 1947’deki Le Silence est d’Or
(Sükut Altındır) sessiz sinemaya
saygı gösterisi niteliğinde bir güldürüydü. Les Belles du Nuit
(Gecenin Güzelleri) üstü örtük de
olsa sekse davalı bir düş dünyasını konu ediniyordu. 1955’te çektiği Les Grandes Manoeuvres
(Hileli Aşk) ise bir aşk öyküsü
çerçevesinde, Fransız aristokrasisinin toplumsal tavırlarının başarılı bir
incelemesidir. 1957’de çektiği PortedesLilas’denÇ’Leylaklar
Sokağı”) sonra Clair’in veriminde bir düşüş gözlemlenir.

Rene
Clair, fanteziyi kimi zaman Gerçeküstücü­lüğe varan, kimi zaman öncü akımlardan
yararlanan biçimlerde kullanmış ama çoğunlukla müzikal, duy­gusal güldürü ve
masalsı sinemanın çerçevesinde kalmayı seçmiş bir sanatçıdır.

Rene Clair Eserleri:

1. 1923, (“Paris Uyuyor”);
2. Entr’acte,
   1924, (“Perde Arası”);
3. Le
   Voyage Imaginaıre, 1926;
4. Un
   Chapeau de Faille d’Itahe, 1927, (“İtalyan Hasır Şapkası”);
5. Sons
   les Toırs de Paris, 1930, (“Paris Damları Altında”);
6. A
   Nous la Lıberte 1931, (“Özgürlük Bizimdir”);
7. Le
   Mıllıon, 1932 (‘‘Milyon”);
8. Quatorze
   Juıllet, 1932, (“14 Temmuz”);
9. The
   Ghost Goes U’est,
   1935, (“Hayalet Batıya Gidiyor”);
10. Break The Neıcs, 1937,
    (Son Havadis);
11. Air Pur,
    1939;
12. The Flame of Nen; Orleans,
    1941, (“New Orleans Dilberi”);
13. I
    Married a Witch,
    1942, (“Bir Cadıyla Evlendim”);
14. Le bilence esi d’Or,
    1947, (Sükut Altındır);
15. Les Belles de Nuıt,
    195J, (Gecenin Güzelleri);
16. Les Grandes Manoeuvres,
    1955, (Hileli Aşk);
17. Porte des Lılas,
    1957, (“Leylaklar Sokağı”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 26, Anadolu yayıncılık.