Dahrendorf, Ralph kimdir? Hayatı ve eserleri

Dahrendorf, Ralph kimdir? Hayatı ve eserleri: (1929) Alman (FAC), sosyolog. Sanayi toplumlarındaki sınıf çatışmaları konu­sunda özgün görüşler ileri sür­müştür. Mayıs 1929’da Hamburg’da doğdu. Hamburg Üniversitesinde eğitimini tamamladı. London School of Economics’de doktora yaptı. Anti-faşist çalışma­ları nedeniyle 1944-1945 yıllarında bir Nazi toplama kampında tutuklu kaldı. 1958’de Hamburg Üniversitesi’nde sosyoloji profesörü oldu. 1960’ta Tübingen, 1964-1966 arasında da Constance Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yaptı. 1967’de Hür Demokrat Parti’ ye girdi. 1969-1970 yıllarında FAC parlamentosu (Bundestag) üyesiydi. 1974’te London School of Economıcs’in müdürü oldu.

Dahrendorf, toplumun uyumlu ve
bütünleşmiş bir varlık olduğunu ileri sürenlere karşı, toplumun birbirleriyle
çatışan birim ve öğelerden kurulu oldu­ğunu savunan çatışma modellerinin
temsilcilerindendir. Bu modelin savunucuları, toplumsal değişmenin çatışan
öğelerin itici gücü ile ortaya çıktığını ileri sürmektedir. Çatışma modeline
göre, toplumdaki çeşitli birimlerin birbiriyle çatışmaları, toplumun doğal bir
niteliğidir.

Dahrendorf, 1957’de yayımlanan Sozıale
Klassen und Klassenkonflikt in der industriellen Gesellschaft (“Sanayi Toplumunda Sınıf ve Sınıf
Çatışması”) adlı yapıtında sanayi toplumlarındaki sınıf olgusu ve sınıf
çatışmaları sorununu ele almıştır. Marx’ın burjuvazi ve proletarya olarak ele
aldığı sınıfları, yöneten ve yönetilenler olarak ortaya koyan Dahrendorf,
çağdaş sanayi toplumlarında, firma sahipliği ile firma yöneti­ciliğinin
birbirinden ayrılması sonucu burjuva sınıfı­nın mülk sahipleri ve yöneticiler
olarak ikiye ayrıldı­ğını ilen sürmektedir. Bu bölünme sonucu, mülk sahibi
olmayan yöneticiler, bir ara katman olarak çalışanlarla daha kolay ilişki
kurmaya başlamışlardır. Öte yandan sanayi toplumlarında, nitelikli, yarı
nitelikli uzman ve düz işçi olarak üç gruba bölünenle­rin yanı sıra, ücretli
olarak çalışan ve Dahrendorf’un beyaz yakalı işçiler olarak adlandırdığı bir
yeni orta sınıf bulunmaktadır. Bu sınıf bir yandan yönetici sınıfın uzantısı,
öte yandan da sınırlı geliri ve bir yöneticinin yönetimi altında çalışma
zorunluğu nede­niyle işçi sınıfının bir parçasıdır. Dahrendorf, bu yeni orta
sınıfı kendi içinde de ikiye ayırmaktadır. Bürok­ratları yönetici sınıfın bir
parçası, beyaz yakalı işçiler olarak adlandırdığı teknokratları ise işçi
sınıfının bir uzantısı olarak ele almaktadır.

Sanayi toplumlarına ilişkin ve
çatışmaya dayalı bir kuram geliştiren Dahrendorf, Marx’ın yaşadığı dönemden bu
yana ortaya çıkan en önemli değişikli­ğin, toplumsal hareketlilik olduğunu
savunmaktadır. Toplumsal hareketlilik nedeniyle, sınıf çatışması tü­müyle
ortadan kalkmamakla birlikte, büyük ölçüde yumuşamaktadır. Toplumdaki yetke
ilişkilerinin sis­tematik bir biçimde çatışmaya neden olduğunu ve böylece yetke
sahibi olanlar ve olmayanların çatışan çıkarlara sahip olduklarını ileri
sürmektedir. Toplum­daki çıkar grupları ise, bir örgütlenme içindeki
konumlarının neden olduğu “gizil çıkarlara” sahip olabilirler, ya da gizil
çıkarlarını bilinçli amaçlar haline getirerek “açık çıkarlar” biçiminde ortaya
koyabilirler.

Soziale
Klassen und Klassenkonflikt in der indus­triellen Gesellsckaft’dz, “yarı grup” adını verdiği bir
kavram geliştiren Dahrendorf, varı grubu toplumda aynı konuma ve aynı gizil
çıkarlara sahip insan topluluğu olarak tanımlamaktadır. Yarı gruplar, gizil
çıkarlarını bilinçli olarak ortaya koydukları zaman, çıkar grupları ı haline
dönüşmektedirler.

Toplumsal yaşamın her alanında
çatışmanın ege­men olduğunu savunan Dahrendorf, çatışmanın tü­müyle yok
edilemeyeceğini, ancak bir süre için denetim altına alınabileceğini ya da
yönlendirilebile­ceğini ileri sürmüştür. İşlevselci yaklaşımın tersine,
toplumsal gelişmenin dinamiğinin çatışmada yattığını savunmaktadır.
Dahrendorf’a göre, toplumda üç tür değişme olabilir. Yönetici kadrolarda ortaya
çıkan değişme, yapısal bir değişmedir.
Tarihte daha sık görülen bir değişme ise, yönetilen sınıftan bazı kişilerin
yönetici sınıf kadrolarına sızması ya da çatışan gruplar arasında koalisyonlar
kurulmasıdır. Üçüncü değişme biçimi ise, yönetici sınıfta bir değişme ortaya
çıkmaksızın, bu sınıfın karşıt sınıfın görüşlerini uygulamaya başlamasıdır.
Dahrendorf’a göre karşıt çıkar grupları arasında çıkan çatışmanın yoğun olduğu
oranda, yapısal değişme de köktenci olmaktadır.

Toplumdaki çatışmaları iktisadi ve
siyasal olarak ikiye ayıran Dahrendorf, Marxsizm’le liberal görüşü uzlaştırmaya
çalışmıştır. Toplumda iktisadı temele dayanan bir çatışmanın varlığını kabul
etmiş, ancak bu çatışmanın zorunlu olarak devrimle sonuçlanması gerekmediğini,
çatışan çıkar grupları arasında uzlaş­ma ve denge sağlanabileceğini
savunmuştur.

Ralph Dahrendorf
Eserleri:

1. Sozıale Klassen und Klassenkonflıkt m der mdustrıellen
   Gesellschaft, 1957, (“Sanayi Toplumunda Sınıf ve Sınıf Çatışması”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.