Marcus Cato (Yaşlı) kimdir? Hayatı ve Eserleri: (İÖ 234-149) Romalı devlet adamı, tarihçi. Yunan etkisine karşı çıkmış, ilk Latince Roma tarihini yazmıştır. Marcus Porcius Cato, İÖ 234’te Tusculum’da (günümüzde Frascati) doğdu, İÖ 149’da öldü. Çiftçi bir ailenin oğludur. Torunu Cato ile karıştırılmaması için Yaşlı Cato adıyla anılmıştır.
Genç yaşta Roma ordusuna girdi. IÖ 218’de başlayan II. Kartaca savaşlarına katıldı. Hannibal komutasındaki Kartaca güçlerine karşı sırasıyla İtalya, Sicilya ve Afrika’da çarpıştı. Savaşta gösterdiği üstün yetenekleriyle dikkati çekti. Roma’ya döndükten sonra İÖ 204’te Quaestor (ceza davaları ve mali işleri yürütme sorumlusu), İÖ 199’da Aedilis (kent yöneticisi) oldu. Daha sonra İÖ 198’de Preator (eyalet yöneticisi ve komutan) yetkisiyle Sardinya’ya gönderildi.
Roma’ya dönerek İÖ 195 seçimlerinde konsül seçildi. Öte yandan II.Kartaca Savaşı’ndan sonra Güney Ispanya’da ele geçirilen topraklarda Iberler’e ve Keltiberler’e karşı Roma baskıcı ve sert yöntemler uyguluyordu. Roma’nın atadığı Preatorlar ın sık sık değiştirilmesi nedeniyle burada sürekli bir siyaset izlemenin olanağı kalmamıştı. Konsüllük görevi süresini tamamlamış olmasına karşın yeniden konsül yetkileri verilen Cato Ispanya sorununu çözmekle görevlendirildi. Komuta ettiği ordusuyla Keltiber- ler’in merkezlerinden Kuzey İspanya’daki Numantia’ ya dek ilerledi. Şiddet kullanarak bölgede denetimi sağladı. İÖ 191 ’de Tribün us Militum (yüksek düzeyde askeri sorumlu) ve Legatus (komutan yardımcısı) olarak Konsül Acilius Glabrio komutasındaki Roma ordusuyla, Yunanistan’da Suriye Kralı III. Antiochos’a karşı başlatılan savaşlara katıldı.Thessalia’da Thermopylai yakınlarında yapılan savaşın kazanılmasında Cato’nun büyük rolü oldu. İÖ 184’te Censor(vatandaşlara ait askeri ve mali kayıtları düzenleme sorumlusu-Censorlar bu kayıtlarla o kişilerin bir takım görevlere atanmaları ya da görevlerinden alınmalarında etkin rol oynamışlardır-) seçilen Cato bu görevi sırasında çok katı bir tutum izledi. Kadınların aşırı harcamalarının önlenmesi, şölenlerde konuk sayısının sınırlanması, büyük servetlerin kadınlara miras olarak bırakılmaması gibi yeni yasal uygulamalar konusunda çaba gösterdi. Kanalizasyonları temizletti. Halka ait suyun özel işlerde kullanılmasını yasakladı. Halk için basilicalar (toplantı salonları) yaptırdı.
Senato’da eski değerleri savundu ve Roma’da yaygınlaşmaya başlayan Yunan etkisine karşı çıkışlar yaptı. Atina’nın temsilci olarak gönderdiği filozoflardan Diogenes, Karneades ve Kritolaos’un zararlı düşünceleri nedeniyle sınır dışı edilmelerini önerdi. Çok iyi bildiği halde Yunanca’yı hiç kullanmadı.
Cato siyasi yaşamı boyunca çoğu söylevinde “Delenda est Carthago” (Kartaca imha edilmelidir) düşüncesini vurguladı. İÖ 157’de Numidia ile Kartaca arasındaki anlaşmazlığı çözümlemekle görevlendirilen Cato bu görevi sırasında Kartaca’nın ne denli
güçlü olduğunu bir kez daha anladı ve Kartaca’nın yok edilmesi propagandasına yeniden ağırlık verdi. Bu uyarıları sonunda, Cato’nun öldüğü yılda başlayan III.Kartaca (Pun) savaşı İÖ 14(Vda Kartaca’nın kesin yenilgisi ile sonuçlandı.
Cato ilk Latince Roma Tarihi olan Origines‘in (Başlangıçlar) yazarıdır. 7 kitaptan oluşan bu yapıtın büyük bir bölümü yitiktir. Elde kalan bölümleri, H. Peter, 1914’te yayımladığı Historicorum Romanorum (“Roma Tarihinden Kalan Parçalar”)adlı yapıtına almıştır. İyi bir çiftçi olan ve Tusculum’daki topraklarını kendisi işleyen Cato bu alandaki gözlem ve deneyimlerini De agri çukura (“Tarım Üzerine”) adıyla kaleme almıştır.
150’ye yakın söylevinden ancak 80’inin adı ile bazı parçaları günümüze kalmıştır.
Cicero’nun Cato Maior de seneetute (“İhtiyar Cato”) adlı yapıtında Cato’nun ağzından ihtiyarlığın duygu ve düşüncelerini dile getirmiştir.
Marcus Cato (Yaşlı) Eserleri:
- Başlangıçlar
- Tarım Üzerine
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 22, Anadolu yayıncılık.
Yorumlar kapalı.