Halet Çambel kimdir? Hayatı ve eserleri

Halet Çambel kimdir? Hayatı ve eserleri: (1916) Türk, arkeolog. Tarihöncesi alanında yürüttüğü çalışmalarla tanınmıştır. 27 Ağustos 1916’da Berlin’de doğdu. İlköğreni­mini Almanya’da, ortaöğrenimini İstanbul Arnavut- köy Amerikan Kız Koleji’nde tamamladı. 1933-1939 arasında Fransız Hükümeti’nin bursuyla Paris’te Sorbonne, Ecole Pratique des Hautes Etudes ve Ecole du Louvre’da eğitimini sürdürdü. 1940’ta İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde H. T. Bossert’in asistanı oldu. 1944’te doktora­sını yaptı, 1947’de doçentliğe, 1960’ta da profesörlüğe yükseldi. Uzun yıllar K. Bittel’le birlikte çalıştı. 1962- 1963 yıllarında Almanya’da Saarbrücken Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olarak görev yaptı. 1963’te yurda döndü ve 1964’te İstanbul Üniversitesi’nde Prehistorya Kürsüsü’nü kurdu. Şair Nail Çakırhan’la evlidir. Halet Çambel 1939’da İstanbul Fransız Arkeolo­ji Enstitüsü adına Afyon, Pişmiş Kale, 1948-1949’da Afyon, Yazılıkaya-Midas kenti kazılarını yürüttü. 1946’da H. T. Bossert’le birlikte Adana’daki Kadirli-Karatepe’nin bilim dünyasına ilk kez tanıtılması­nı sağladı. 1947’den başlayarak İstanbul Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu ve Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü adına U. B. Alkım ve H. T. Bossert’ le birlikte Karatepe kazılarını yürüttü. Bu kazılar 1952’den bu yana onun başkanlığında sürdürülmekte­dir. Halet Çambel ayrıca 1965-1966’da Adana kenti­nin, 1966-1971 arasında Adana, Hatay, İçel illerinin eski yapıtlarının taranması ve belgelenmesi çalışmala­rını da yürüttü.

Halet Çambel 1963’te İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü ve
Chicago Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü’nün oluşturduğu karma bir proje
ile Siirt, Diyarbakır, Urfa illerinde yoğun bir yüzey taraması yaptı. Çalışmanın
amacı, besin üretici-tarımcı köy topluluğu yaşayış biçiminin ilk kez ortaya
çıkışı ve gelişerek etkinleşmesi ile ilgili belgelerin toplanıp yorumlanmasına
yönelikti. 1964’teki Urfa- Bozova, Biris ve Söğüt Tarlası kazılarıyla 1968 ve
1970’teki Diyarbakır Girikihacıyan kazısı bu proje kapsamında gerçekleştirildi.
Aynı araştırma kapsamı içinde belirlenen bir başka alan da Diyarbakır’daki
Çayönü yerleşmesi oldu. Burada 1964’te Halet Çam­bel ve R. J. Braidwood
başkanlığında başlayan kazı aralıklarla sürdürülmektedir.

1966’dan başlayarak Keban Barajı alanının taran­ması çalışmalarını
üstlenen Halet Çambel’in, 1967’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Bölgesi
Tarihi Eserleri Kurtarma ve Değerlendirme Projesi’nin ve 1974’te Aşağı Fırat
Projesi’nin kuruluşunda ve sürdü­rülmesinde önemli katkıları olmuştur. Ayrıca,
1978’de TÜBİTAK’a bağlı bir Arkeometri Ünitesi’nin kurulmasında da etkin bir
rol oynamıştır.

Birçok uluslararası meslek kuruluşunun üyesi olan Halet Çambel,
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi içinde, yerli ve yabancı uzmanların
yarar­landığı bir prehistorya laboratuvarı da oluştur­muştur. 1938’den günümüze
çeşitli ulusal ve uluslararası bilimsel yayınlarda yer alan otuzu aşkın
makalesi vardır.

Halet Çambel
Eserleri:

1. “Karatepe Heykeltıraşlık Eserleri
   Hakkında Bazı Mülahazalar”, Belleten, (12), 1949;
2. Kara­tepe Kazıları! Die Ausgrabungen auf dem Karatepe (H.T.Bossert, U.B.Alkım, N.Ongunsu ve İ.Süzen ile), 1950;
3. “Anadolu’nun Tarihöncesinde
   Bugünkü Bazı Ana Sorunlar”, TTK Konferansları, I, 1963;
4. “Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi
   Araştırmalarının Kültür Tarihi Bakı­mından Önemi”, TTK
   Konferansları, IV, 1971;
5. İstanbul ve Chicago Universiteleri Karma Projesi Güneydoğu Anadolu
   Tarihöncesi Araştırmaları, I, (R. J. Braidwood
   ile), 1980.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.