Fevzi Çakmak kimdir? Hayatı ve eserleri

Fevzi Çakmak kimdir? Hayatı ve eserleri: (1876-1950) Türk asker ve devlet adamı. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk genelkurmay başkanıdır. 1876’da İstanbul’da doğdu, 10 Nisan 1950’de aynı yerde öldü. Topçu Miralayı Ali Sırrı Bey’in oğludur. Soğukçeşme Askeri Rüşdiyesi ve Kuleli Askeri İdadisi’nde okudu. 1896’da Harbiye Mektebi’ni bitirerek Erkân-ı Harbiye Mektebi’ne girdi. 1898’de kurmay yüzbaşı rütbesiyle orduya kaçıldı. Bir süre Erkân-ı Harbiye (genelkurmay) 4.şubesinde çalıştı. 1899’da Arnavutluk’taki 18.Nizamiye Fırkası kurmay başkanlığına atandı. Balkanlar’da Sırp ve Arnavut çetecilerin ayaklanmalarını bastırmaya çalış­tı. Kısa sürede miralaylığa (albay) dek yükseldi.

1908’de II. Meşrutiyet ilan edildiğinde Taşlıca Mutasarrıfı ve
35.Fırka komutanıydı. 1910’da Arna­vutluk’ta çıkan bir ayaklanmayı bastırmakla
görevlen­dirilen Şevket Turgut Paşa komutasındaki Kosova Kolordusu’nun kurmay
başkanı oldu.

1911’de İtalyanların Trablusgarb’a saldırmaları­nın ardından
batıdan gelecek bir tehlikeyi önlemek amacıyla kurulan Garp (Vardar) Ordusu’nun
kurmay başkanlığına atandı. 1912’de Balkan Savaşı başlayınca bu ordunun Harekât
Şubesi başkanlığına getirildi. 1913’te Ankara Redif Fırkası komutanı, bir yıl
sonra da mirlivalığa (tuğgeneral) yükselerek V. Kolordu komutanı oldu. 1. Dünya
Savaşı’nda kolordusuyla birlikte Ça­nakkale cephesinde, özellikle Kanlıdere ve
Kerevizdere savunmalarında önemli rol oynadı. Aralık 1915’te Mustafa Kemal’in
hastalığı nedeniyle çekildiği Anafartalar grubu komutanlığına bir süre vekâlet
etti.

Eylül 1916’da II. Kafkas kolordusu komutanı olarak Kafkas
cephesine gitti. Temmuz 1917’de aynı cephedeki XI. Kolordu komutanlığına
atandı. Aynı yıl merkezi Halep’te olan VII. Ordu’nun komutanı olarak Filistin
cephesinde görev aldı. Burada gösterdi­ği başarılar nedeniyle ferikliğe
(korgeneral) yükseldi. Sağlık nedenleriyle İstanbul’da bulunduğu bir dö­nemde
VII. Ordu ağır bir yenilgiye uğrayarak geri çekilmek zorunda kaldı. Mondros Mütarekesi’nin
ardından 24 Aralık 1918’den 14 Mayıs 1919’a değin erkân-ı harbiye reisliği, 3
Şubat 1920’den 8 Nisan 1920’ye değin de harbiye nazırlığı görevlerinde bu­lundu.
17 Nisan 1920’de Anadolu’ya geçti. Kozan milletvekili olarak katıldığı I.TBMM
tarafından 3 Mayıs 1920’de milli müdafaa vekilliğine getirildi. Bu görevi 14
Ocak 1922’ye değin sürdürdü. 24 Ocak 192l’demilli müdafaa vekilliğinin yanı
sıra icra vekilleri heyeti reisliğine (başbakan) atandı. II. İnönü Savaşı’nın
ardından 3 Nisan 1921’de I. ferikliğe (orge­neral) yükseldi.

Sakarya Savaşı’ndan bir süre önce Mustafa Ke­mal’in başkomutan
olması üzerine 3 Ağustos 1921’de erkân-ı harbiye reisliği görevi Fevzi Paşa’ya
verildi. 9 Temmuz 1922’de İcra vekilleri heyeti reisliğini Rauf Bey’e (Orbay)
devretti. Başkomutanlık Meydan Savaşı’nın ardından 3 Eylül 1922’de müşirliğe
(mareşal) yükseldi. 27 Ekim 1922’de erkân-ı harbiye reisliğinin yanı sıra Garp
Cephesi komutanlığını da üstlendi.

30 Ekim 1924’te asker milletvekillerinden iki görevden birini
seçmeleri istendiğinde erkân-ı harbiye reisliği görevini tercih etti.

Fevzi Çakmak, 23 yılı aşkın bir süre genelkur­may başkanlığı
yaptıktan sonra 12 Ocak 1944’te yaş durumundan emekliye ayrıldı. 1946
seçimlerinde Demokrat Parti listesinden bağımsız İstanbul millet­vekili
seçilerek meclise döndü. 12 Temmuz 1948’de DP’den ayrıldı. 20 Temmuz 1948’de
DP’den ayrılanların toplandığı Millet Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı
ve partinin fahri başkanı oldu.

Fevzi Çakmak
Eserleri:

1. Garbi
   Rumeli’nin Suret-i Ziyaı ve Balkan Harbinde Garp Cephesi Hakkında Konferanslar, 1927;
2. Büyük Harpte
   Şark Cephesi Hareketleri, 1936.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.