Ali Avni Çelebi kimdir? Hayatı ve eserleri

Ali Avni Çelebi kimdir? Hayatı ve eserleri: (1904) Türk, ressam. Alman Dışavurumcu­luğumun (Ekspresyonizm) etkisinde, Kübizm’den esinlenen yapımcı (konstrüktif) nitelikte ve gündelik yaşam­dan görüntüler içeren resimleriyle tanınır. İstanbul’da, Bakırköy’de doğdu. İlk ve ortaoku­lu burada okuduktan sonra 1916’da Vefa Lisesi’ne girdi. Aydın bir kişi olan ve sanata büyük ilgi duyan babasının yönlendirmesiyle 1918’de küçük yaşta Sanayi-i Nefise Mektebi’ne (sonra Güzel Sanatlar Aka­demisi, şimdi Mimar Sinan Üniversitesi) yazıldı ve Hikmet Onat’ın hazırlık sınıfına devam etmeye başla­dı. 1920’de İbrahim Çallı atölyesine geçerek iki yıl süreyle çalıştı. 1922’de kendi olanaklarıyla Münih’e gitti, bir süre Hans Hoffman’ın (1880-1966) kursları­nı izledikten sonra, Münih Güzel Sanatlar Akademisi’ne devam etti. 1923’te Berlin Güzel Sanatlar Akade­misinde çalıştı. Aynı yıl Münih’e döndü ve yeniden Hoffman’ın atölyesine girdi. 1927’de yurda döndü, Konya Kız Öğretmen Okulu’na resim öğretmeni olarak atandı. Avrupa’dan resim eğitiminden dönen öbür sanatçılarla birlikte aynı yıl Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği’ni kurdu. On beş ressam ve heykeltıraştan oluşan topluluğun ilk sergisi Ankara Etnografya Müzesi’nde, İkincisi ise İstanbul Cağaloğlu Türk Ocağı’nda 1928’de açıldı. Çelebi burada sergilediği Maskeli Balo adlı yapıtıyla Türk resmine yeni bir görüş ve teknik getirdi. Askerlik görevi sırasında İstanbul Harp Akademisi’nde desinatörlük yaptı. Askerliğinin bitiminde Konya’daki görevinden istifa ederek yeniden Münih’e, Hoffman’m yanına, yardımcı olarak gitti. 1932’de yurda döndü ve Güzel Sanatlar Akademisi’nde akşam kurslarında öğretmen olarak görev aldı. Ancak o günlerde Akademi’de egemen olan izlenimci (empresyonist) resim anlayışını paylaşmıyordu. 1934’te öğretmenlik görevinden ay­rılmak zorunda kaldı. Daha sonra üç yıl süreyle İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü’nde desinatör olarak çalıştı. 1938’de Leopold Levy’nin göreve gelmesinden sonra yeniden Akademi’ye girdi ve Levy’nin asistanı oldu. 1939’da Feyhaman Duran’ın atölyesine geçti. 1938 ve 1943’te CHP’nin kültür programı ile kısa süreler Malatya ve Bilecik’e resim yapmaya gitti. 1956’da Güzel Sanatlar Akademisi’nde kendi adına bağımsız bir atölye kurdu ve 1968’de emekli olana değin bu görevini sürdürdü.

Devlet Resim ve Heykel sergilerine sürekli katıl­dı, ayrıca, 1932,
1975 ve 1977’de kişisel sergiler açtı. 1944’te 6. Devlet Resim ve Heykel
Sergisi’nde ve 1966’da da Tahran Sanat Bienali’nde birincilik ödülle­rini
kazandı. Ayrıca 1972’de de Almanya’nın Bocholt kentinde bir öğrencisiyle
birlikte ortak bir sergi açtı.

Ali Avni Çelebi, Alman Dışavurumculuğumdan et­kilenmiş, Kübizm’den
yola çıkarak dışavurumcu bir anlatım geliştirmiştir. Nesnelerin yapımsal
değerleri­ne önem vererek biçim ve kuruluşu ön plana çıkar­mıştır. Doğa
biçimlerini düşünülmüş nesneler olarak geometrik formlar halinde yorumlayıp
dinamik yapı­lar kurmuştur. Deseni önemli kılan bu anlayış, Ali Çelebi’nin
resimlerinde desenlerin sert, köşeli konturlar ve planlarla oluşmasına yol
açmıştır. Çelebi’ye göre desen, resim sanatının temelidir. O, hareket, ritm,
uyum, konstrüksiyon, kompozisyon gibi resimsel tasalarını desenle ortaya
koymuştur.

Özellikle çalışan, bir iş yapan, hareket halindeki insan figürleri
ve kompozisyon, Çelebi’nin resimle­rinin iki temel öğesidir. Sebze
Satıcısı ve Kuş Avcısı gibi yapıtlarında bir yandan insan ve hayvan figürleri­nin
hareketleriyle kapalı bir kompozisyon şeması oluştururken, bir yandan da
hareket yoluyla resim mekânında yanılsamaları yaratmaya yönelir. Birer bildirge
niteliğinde olan Maskeli Balo ve Yaralı Asker
(Silah Arkadaşı) adlı resimleri Alman desen
anlayışı­nın dışavurumcu birer yorumu olmaları temeldeki geometrik kuruluşları,
açık ve koyu düzenleri ile dikkat çeker.

Ali Avni Çelebi
Eserleri:

1. Vitrin,
   1926;
2. Ayakta Çıplak Etüdü,
   1926, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi;
3. İhtiyar Model ve Atölye,
   1926, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi;
4. Masalı Natürmort,
   1926, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi,
5. Berber,
   1931, İstanbul Resim ye Heykel Müzesi;
6. Yaralı Asker (Silah Arkadaşı),
   1933, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi;
7. Kuş Avcısı,
   1960, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi;
8. İğde Ağacı,
   1960;
9. Natürmort,
   1966;
10. Sincap ve Kediler,
    1968, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi;
11. Av,
    1978;
12. Yaz Meyveleri,
    1979;
13. Bahçeli Kahve, 1980;
14. Erdekten Peysaj,
    1980;
15. Köyden Peysaj,
    1980;
16. Sebze Satıcısı,
    İstanbul Resim ve Heykel Müzesi;
17. Hücuma Kalkış,
    İstanbul Resim ve Heykel Müzesi;
18. Balıkçılar, Özel
    Koleksiyon.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.