Childe, Vere Gordon kimdir? Hayatı ve Eserleri

Childe, Vere Gordon kimdir? Hayatı ve Eserleri: (1892-1957) AvustralyalI arkeolog ve tarihçi. Ar­keolojik bulguları, bağlı bulundukları toplumsal ve iktisadi koşullar içinde ele alan bir yöntem geliştirmiştir. 14 Nisan 1892’de, Avustralya’nın New-South Wales bölgesinde Sidney kentinde doğdu. 19 Ekim 1957’de aynı bölgede Mountain Victoria’da öldü. Sidney Üniversitesi’nde karşılaştırmalı dil eğitimi gördü. 1914-1917 arasında Oxford Üniversitesi Arke­oloji Bölümü’nde Arthur Evans ve John Linton Myers’in öğrencisi olduğu sırada, arkeoloji ile Hint- Avrupa dilleri arasındaki ilişkiler üzerinde çalıştı. 1925’te bu konudaki ilk kitabı The Dawn of European Civilization (“Avrupa Uygarlığının Doğuşu”) yayımladı. Aynı yıl Royal Anthropological Institute’ un (İngiliz Krallığı Antropoloji Enstitüsü) kitaplığın­da çalıştı. 1926’da The Aryans’ı (“Ari Irktan Olan­lar”) yayımlamasının ardından, 1927’de Edinburgh Üniversitesi’nde tarihöncesi arkeolojisi konusunda ilk Abercromby profesörü oldu ve 1946’ya değin bu görevini sürdürdü. Aynı zamanda 1928-1931 arasında Kuzey İrlanda ve İskoçya’da birçok araştırma yaptı. Orkney Adası’ndaki bir Taş Çağı köyü olan Skara- Brap kazısını yönetti.

1934’te bir araştırma gezisi
nedeniyle SSCB’ye gitti. Bundan sonraki çalışmaları bütünüyle tarihön­cesi
toplumların sosyo-ekonomik yapılarının incelen­mesine yöneldi. Harvard Üniversitesinin
üç yüzüncü yıldönümü nedeniyle düzenlenen Sanatlar ve Bilimler Konferansı’nda
kendisine onursal edebiyat doktorlu­ğu, 1937’de de Pennsylvania Üniversitesi
onursal bilim doktorluğu verildi. 1939’da California Üniver­sitesi’nde, 1940’ta
da Britanya Akademisi’nde dersler verdi. 1946’dan 1956’ya değin Londra
Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü’nün yöneticiliğini yaptı ve aynı üniversitede
tarihöncesi arkeolojisi üzerine dersler verdi. Hindistan, Irak, SSCB ve ABD’ye
araştırma gezileri yaptı, konferanslar verdi. 1957’de Sidney Üniversitesi
onursal edebiyat doktorluğu ile ödüllen­dirildi. Aynı yıl Londra Üniversitesi
Arkeoloji Ensti­tüsü yöneticiliğinden emekli olup Avustralya’ya dön­dü ve
burada öldü.

Yapıtlarında, Avrupa’nın Doğu
kültüründen et­kilenmiş olmakla birlikte, özgün bir uygarlığa sahip olduğunu
savunmuştur. Bu konudaki çalışmalarında Avrupa’nın tarihöncesi kültürlerini bir
bütün olarak ele almıştır. İÖ 3000 ile İÖ 2000 sonuna kadarki zamana ait
arkeolojik malzemeyi incelerken Evans’ın sıraladığı dokuz Aka dönemi
benzerliklerine dayan­mış, Paliardi’nin kurduğu Güney Moravya stratigrafi­si
ile Thompson ve Wace’in Teselya’nın dört dönemi­ni esas alan bir çerçeve
hazırlamıştır. Orta Avrupa’da­ki çanak çömlek gelişimini kapsayan bu kronolojik
çerçeve, Tuna boyu tarihöncesi kültürlerinin incelen­mesinde bir iskelet
oluşturmuştur.

Childe’in SSCB’ye gidişinden
sonraki yapıtların­da Marxizm’in etkileri görülür. Childe yazının bulun­masını,
uygarlığın gelişiminin iktisadi ve demografik yapı ile olan ilişkilerinin
izlenebilmesi açısından, temel öğe olarak görür. Buna bağlı olarak takvim
astronomisi, geometri, aritmetik ve din ağırlıklı edebi­yatın ilerlemesi de
insanlığı bir dönüm noktasına getirmiştir. Onun bu kritik nokta için kullandığı
“uygarlık” sözcüğü, sadece teknolojik ve sanatsal bir gelişmeyi karşılamaz.
Asıl uygarlık, toplumun yaşa­ma biçimini belirleyen üretim güçlerinin, kendine
yeterli olma sınırının ötesine geçmesi ve yeni bir toplumsal evrimi
gerçekleştirecek yeni üretim güçleri ve ilişkilerinin ortaya çıkması demektir.

Childe olayları, bağlı
bulundukları toplumsal ve iktisadi koşullardan bağımsız ele alan arkeoloji ve
tarih anlayışına “posta pulu arkeolojisi” adını vererek karşı çıkmıştır.
Arkeolojik ve tarihsel bulguları “ta­rihsel bütünlük” ve “tarihsel gelişim”
içinde incele­mek gereğine inanmıştır. Uygarlığın iktisadi gelişimi­ni
incelerken arkeologların ve doğa bilimcilerinin elde ettikleri verileri
birleştiren bir yol izlemiştir. Bu amaçla, ilkel ve gelişmekte olan toplumların
hukuk­sal, politik, dini, iktisadi, sosyolojik yönlerini incele­miş, bunların
antropoloji, jeoloji, biyoloji ve paleon­toloji ile ilişkilerini kurmuştur.

Vere Gordon Childe Eserleri:

1. The
   Dazvn of European Civiliza- tion, 1925, (“Avrupa Uygarlığının Doğuşu”);
2. The Aryam,
   1926, (“Ari Irktan Olanlar”);
3. The
   Most Ancient East: The Oriental Prelüde to European Prehistory,
   1928, (“En Eski Doğu: Avrupa’nın Tarih öncesine
   Doğu’nun Girişi”);
4. The
   Danube
   ın Prehistory, 1929, (“Tarih öncesinde
   Tuna”);
5. Nevilight
   or the Most Ancient East, 1934, (“En Eski Doğuda Yeni Işık”);
6. Man
   Makes Himself, 1936, (İnsan Kendini
   Yaratır);
7. What
   Happened in History, 1942, (Tarihte Neler Oldu);
8. Progress and Archeology,
   1944, (“İlerleme ve
   Arkeoloji“);
9. Prehistoric
   Migrations in Europe, 1950, (“Avrupa’da Tarihöncesi Göçler”);
10. The
    Prehis­tory of European Society, 1957, (“Avrupa Toplumunun Tarihöncesi”);
11. Social
    Evolution, (“Toplumsal Evrim”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 25, Anadolu
yayıncılık.