Muzaffer Şerif (Sherif) Başoğlu kimdir? Hayatı ve eserleri: Ödemiş’te doğdu (1906). Ortaöğrenimini İzmir Amerikan Koleji’nde, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Edebiyat Felsefe Bölümü’nde tamamladı. Amerika’da Colombia Üniversitesi’nde “Algılamada Kimi Toplumsal Etkenlerin İncelenmesi” konusundaki teziyle doktorasını verdi (bas. New-York, 1936). Ülkeye dönünce Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nde psikoloji okuttu. Ceza Yasasının 141. maddesine aykırı eylemde bulunduğu savı ile bir grup öğrencisiyle birlikte tutuklandı (1944). Takipsizlik kararı verilerek serbest bırakıldı. Çağrılı olarak Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti (1945). Princeton ve Yale üniversitelerinde sosyal psikoloji dersleri verdi. Oklahoma Üniversitesi’nde “Grup İlişkileri Enstitüsü”nü kurdu. 1980’de Pennsylvania Üniveristesi’nden emekli oldu. Amerika’da öldü (1988).
Muzaffer Şerif ülkemizde Tan, yönetimine katıldığı İnsan, Yurt ve Dünya, Adımlar (1940-1944) gazete ve dergilerinde özellikle Alman faşizminin dayanaklarından biri olan “üstün insan kuramı”na karşı yazılarıyla tanınmıştır. Irk Psikolojisi (1943) adlı yapıtında, batıda bilimsel düşüncenin üstün ırklar, aşağı ırklar biçiminde ayrım yapmadığını, üstün ırk kuramının emperyalizmin gelişme döneminde istilacılar tarafından ortaya atıldığını belirtir. Einstein fiziğini bile “Yahudi fiziği” diye niteleyerek yadsımaya çalışan Alman faşizminin Hitler’in kişiliğinde simgelediği insanüstü kavramının insan gerçeğine aykırı olduğunu yazar. “Seçkin Adam Düşkünlüğü ve Faşizm” (Değişen Dünya, 1945) adlı yazısında Fransız, Sovyet ihtilalleri ve Kurtuluş Savaşımız gibi toplumsal olaylara öncülük eden kuram-eylem adamları ile sanatçıların “insan kitlelerinin büyük dertleri içinde pişerek” yetişebilecekleri yolundaki görüşleri paylaşır. Amerika Birleşik Devletleri’nde sosyal psikoloji alanında ün yapmış. 1936’larda basılan Psikology of Social Norm (Sosyal Kuralların Psikolojisi) adlı yapıtı Princeton, Harward, Yale, Colombia Üniversitelerinde sosyal psikolojide başlıca kaynak olarak kullanılmıştır. “Sosyal psikologun görüş açısındaki noksanlık”, “Psikolojik olaylarda algı dayanağı”, “Sosyal psikolojide uyarı durumları”, “Toplum değerleri” gibi konuların incelendiği bu yapıt yazarın deyişiyle “bireyin diğer insanlarla etkileşiminden oluşan veya kendi gözünde önemli saydığı gruplardan edindiği etkileyici ölçülerin sonuçlarından” yararlanılarak hazırlanmıştır.
Gündüz Vassaf, Muzaffer Şerif Başoğlu’nun “sosyal psikoloji” dalındaki çalışmalarını şöyle değerlendiriyor:
Muzaffer Şerif, toplum psikolojisinin başlıca kurucusu ve kuramcıları arasında yer alır. Onun psikolojiye en büyük katkısı, bireyleri anlamadan toplumu, toplumu anlamadan da, bireyleri anlamanın olanaksız olduğunu, yaratıcı ve titiz deneyleri ile kanıtlaması olmuştur. Bu yolda fizik kimya gibi “pozitif” bilimlere benzemeye çabalayarak, insanı toplumdan soyutlayan ve kimliğini salt kuru laboratuar çalışmalarında arayan psikolojiye yeni bir yön vermiş, birey ve toplumu birbirlerine karşıt ya da ayrı güçlermiş gibi ele alan yaklaşımların kısırlığını göstermiştir.
Muzaffer Şerif – BAŞLICA TÜRKÇE YAPITLARI
- Irk Psikolojisi (1943),
- Vaziyet Alışların (Atitudes) Psikolojisi Üzerinde Birkaç Yeni Araştırma (1944),
- Değişen Dünya (1946),
- Sosyal Kuralların Psikolojisi (Çev. İsmail Sandıkçıoğlu, 1964,1985).
Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 4, Cumhuriyet Dönemi 2, Şükran KURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın. Muzaffer Şerif
Yorumlar kapalı.