Dalay Lama kimdir? Hayatı ve eserleri: (1935) Tibetli din ve devlet adamı. Tibetliler’ in ruhani ve dünyevi önderleri olan Dalay Lamalar’ın on dördüncüsüdür. Tendzin Gyatso Dalay Lama, 6 Haziran 1935’te Takster’de doğdu. Asıl adı Lamo Dondup’tur. Tibetli bir köylü ailesinin 5 çocuğundan biridir. Tibet Budizmi’nin bir kolu olan Lamaizm’e göre Bodhisattva Chenrezi ya da Avalokitteçvara’nın yeryüzündeki görüntüsü ve ve Tibetliler’in ruhani ve dünyevi önderi olan Dalay Lamalar’dan 13.Dalay Lama Thupten Gyatso 1933’tc ölünce, Dalay Lama olacak yeni kişi aranmaya başlandı. Uzun süren aramalardan sonra, Thupten Gyatso’nun ruhunun, o sırada 2 yaşında bir çocuk olan Lamo Dondup’a geçtiğine karar verildi. Ailesinden alınan çocuk kutsal kent Lhassa’ya götürüldü. 5 yaşına gelince kendisine Tendzin Gyatso adı verildi ve 22 Şubat 1940’ta Dalay Lama olarak tahta çıkarıldı. Ancak yaşı küçük olduğundan ülke yönetimini bir naipler kurulu üstlendi. Başkent Lhassa’daki Potula sarayına yerleşen Dalay Lama burada yoğun bir eğitimden geçti. Metafizik ve kutsal metinlerin yanı sıra matematik, coğrafya ve İngilizce öğrenerek bilgisini geliştirdi ve ülke yönetimini üstlenmeye hazırlandı.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra İngiltere’nin
Hindistan’dan çekilmesi ve 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin ilanı, yöredeki
güç dengelerini altüst etmişti. Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) bu durumdan
yararlanarak Ekim 1950’dc Tibet’i işgal etti. Bunun üzerine henüz 15 yaşında
olmasına karşın Dalay Lama, Tibet’in yönetimini naipler kurulundan devraldı.
Kısa bir süre sonra Lhassa’dan ayrılarak, gerektiğinde Hindistan’a kaçabilmek
için Yatung’a geçti. Ancak, ÇHC ile Tibet arasında, Mayıs 1951’de Pekin’de bir
antlaşma imzalanmasından sonra Lhassa’ya döndü. Bu antlaşmaya göre, ÇHC
Tibet’te askeri güç bulunduracak ve ülkenin dış politikasını yönlendirecekti.
Ancak ÇHC, Tibet’in bölgesel özerkliğine saygı gösterecek ve Dalay Lama’nın
ülkesini yönetmesine izin verecekti.
Dalay Lama, bundan sonra tüm
gücüyle Tibet ile ÇHC arasındaki ilişkilerin dengeli ve yumuşak olmasına
çalıştı. 1953’te ÇHC tarafından Çin Budist Birliği onursal başkanlığına,
1954’te ÇHC Ulusal Meclisi delegeliğine, 1955’te ise Özerk Tibet Bölgesi’nin
Yönetimi İçin Hazırlık Komitesi başkanlığına getirildi. Ancak, işgalden hemen
sonra Çinliler’in Lamaist manastırlarına ve rahiplere saldırılarda bulunmaları
ülkede bir huzursuzluk ortamının doğmasına neden oldu. Doğu Tibet’teki Amdo ve
Khampa bölgelerinde yaşayan Tibetliler, 1956’dan başlayarak Çinliler’e karşı
gerilla saldırıları düzenlemeye başladılar. Eylemlerin sert bir biçimde
bastırılması ülkedeki gerginliklerin daha da artmasına yol açtı. Bu olaylar
üzerine Hindistan’a giden Dalay Lama, Başbakan Nehru’nun arabuluculuk yaptığı
bir görüşmede ÇHC başbakanı Çu En-Lay’dan Tibet’teki uygulamaların
yumuşatılacağına ve bazı birliklerin geri çekileceğine ilişkin güvence aldı.
Buna karşın, ülkedeki karışıklıklar yatışmadı. Dalay Lama, 19 Mart 1959’da
başgösteren genel ayaklanmanın da şiddetle bastırılmasından sonra Tibet’i terk ederek
Hindistan’a sığındı.
Dalay Lama bu tarihten sonra,
dünya kamuoyunun ilgisini Tibet’in bağımsızlık davasına çekmek için yoğun bir
mücadele başlattı. Çeşitli Avrupa ve Asya ülkelerine ve ABD’ye giderek
konuşmalar yaptı. 1962’de My Land and
My People (“Ülkem ve Halkım”) adındaki kitabını yayımladı. Ayrıca, 1970’te
sayıları 80.000’i bulan Tibetli mülteciler arasında birliği korumaya ve geleneksel
Tibet kültürü ile dinini yaşatmaya çalıştı. 1979’daki iç siyasal
değişikliklerden sonra, Tibet’e karşı daha yumuşak bir siyaset izlemeye
başlayan ÇHC yöneticileri tarafından Tibet’e geri çağrıldıysa da bu öneriyi
reddetti. Halen (Mart 1984) Hindistan’da yaşamaktadır.
Dalay Lama
Eserleri:
- My Land and My People, 1962, (“Ülkem ve Halkım”);
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.
Yorumlar kapalı.