Chevreul, Michel Eugene kimdir? Hayatı ve Eserleri: (1786-1889) Fransız, kimyacı. Yağlar ve sabunlaşma tepkimelerini ayrıntılı olarak incelemiştir. 29 Ağustos 1786’da Angers’de doğdu, 9 Nisan 1889’da Paris’te öldü. Babası cerrahtı. 1803’te Paris’e giderek Vauquelin’in laboratuvarında asistanlık görevi ile birlikte kimya eğitimine başladı. Aynı zamanda Jardin des Plantes’in Doğa Tarihi Müzesi’nde çalışıyordu. 1813’te Lycee Charlemagne’a öğretmen olarak atandı. 1826’da ulusal dokuma fabrikası Gobelins’de boyama işleri müdürü oldu. 183C’da Vauquelin’in emekli olması ile yerine kimya kürsüsüne profesör olarak atandı. 1864-1879 arasında Doğa Tarihi Müzesi’nin müdürlüğünü yaptı. Chevreul Fransız Bilimler Akademisi ile çok yakın bağlan olan bir bilim adamıydı. 1826’da üyesi olduğu Akademi’nin 1839 ve 1871’de iki kez başkanlığını yaptı. Akademi’ye en son bilimsel çalışmasını da 1888’de, 102 yaşındayken sundu. Yaşamının sonuna değin çalışmalarını sürdüren Chevreul yüzüncü yaş gününü dönemin cumhurbaşkanı ve ünlü bilim adamları ile kutladı, aynı gece onuruna Paris sokaklarında bir fener alayı düzenlendi.
Chevreul 1810’larda yağlar ile
ilgili çalışmalarına başladığında, çağın kimyacıları inorganik kimya
problemleri ve yeni elementlerin bulunması ile ilgilenmekteydiler. Bunun bir
nedeni, bitki ve hayvanlardan elde edilen organik maddelerin inorganik maddelere
göre çok daha karmaşık ve kararsız oluşudur. Ayrıca o dönemde karbon ve
hidrojen elementlerinin analiz yöntemleri de yetersizdi. Chevreul bu zorluklara
karşın organik maddelerin incelenmesine öncülük etti. Yaşamı boyunca
boyarmaddeleri, organik bileşikleri, yağların içeriklerini inceledi. 1815’tc
bir şeker hastasının idrarından şeker bileşiğini ayırarak bunun üzümden elde
edilen şeker ile aynı olduğunu kanıtladı. Bu buluş diabet hastalığının şeker
metabolizması ile ilgili olduğunu gösterdi.
Chevreul’un en önemli çalışmaları
sabun ve yağlar üzerineydi. O zamana değin sabun, yağ ile bazın bir bileşiği
olarak bilinirdi. Chevreul sabunun bir mineral asiti ile tepkimesi sonucu, suda
çözünmeyen organik yağ asitlerinin su üzerinde toplandığını gördü. Bu şekilde
çeşitli yağlardan elde edilen sabunların asit ile tepkimesi yöntemiyle,
yağlarda en çok bulunan stearik, palmitik ve oleik asitleri ayırdı. Bu
çalışmalarında ergime noktasının saptanmasını bir tanımlama yöntemi olarak
kullandı. Yine ilk kez ispermeçetin (balina başından çıkarılan bir madde) bir
yağ değil, mum (parafin) olduğunu gösterdi. Sabunlaşma olayını ilk kez
bilimsel bir şekilde açıkladı.
Chevreul sabun konusunda yaptığı
çalışmalara uygulama alanları da buldu. 1825’te Gav-Lussac ile birlikte mumların
yağ asitlerinden yapılması ile ilgili bir patent aldı. Daha önceleri mumlar don
yağından yapılmaktaydı. Ancak, yumuşak olan bu tür mumlar fazla ışık vermediği
gibi çok kötü kokardı. Yağ asitlerinden ise daha sert, bakım gerektirmeyen,
kokmayan ve daha fazla ışık veren mumlar yapılabiliyordu.
Chevreul birçok doğal maddeyi
inceleyerek bunlardan çeşitli boyarmaddeler ayırdı. Doğal kaynaklardan
hematoksilin, kuvarsitin ve luteolin ve boyar maddeleri buldu. 1812’de
indigonun eldesini sağladı. Gobelins’de renk kontrastlarının eldesi için
gerekli koşullan inceledi. Ayrıca renklerin standartlaştırılması amacıyla
bilimsel çalışmalar yaparak 1442 ayrı ton saptadı. Chevreul’un renklerle
yaptığı araştırmalar dokuma sanayiinde boya üretimi ve renk seçiminde önemli
kolaylıklar getirdiği gibi sanat çevrelerini de etkiledi. 1880’lerden
başlayarak resimde, doğadaki renkleri ışık tayfındaki saf renklere ayrıştırmaya
çalışan Bilimsel izlenimcilik (Empresyonizm) adlı akım Chevreul’un
çalışmalarından esinlendi. Bu akımın öncülerinden George Seurat ve Paul Siynac,
1886’da birçok ressamla birlikte açtıkları bir sergide bu noktayı özellikle
vurguladılar. Chevreul organik bileşiklerin ayırımı ve analizi için
geliştirdiği ve uyguladığı yöntemler ile bu bilim dalının ilerlemesine öncülük
etmiştir.
Chevreul Eserleri:
- Rechercbes cbımiques sur les corps gras d’orıgine anımal, 1823, (“Hayvan Kökenli Yağlı Maddeler Üzerine Kimyasal Araştırmalar”);
- Consideratıons.gerıerales sur l’anulysc organıque et sur les. applications,1824, (“Organik Analiz ve Uygulamaları Üzerine Genel Düşünceler”);
- De la Loı du contraste simültane des couleurs et de l’assortıment, 1839, (“Renklerde Kontrast ve Uyum Yasası Üzerine”).
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 25, Anadolu
yayıncılık.
Yorumlar kapalı.