Çen Tu-Hşi kimdir? Hayatı ve eserleri: (1878-1942) Çinli siyaset adamı. Çin Komünist Partisi’nin kurucularındandır. 6 Ekim 1878’de Anhwei Eyaleti’ne bağlı Huai-ning’de doğdu. 27 Mayıs 1942’de Chunking yakınlarındaki Chiang-ching’de öldü. Zengin bir ailenin çocuğu olan Çen Tu-Hşi klasik bir eğitim gördü. Daha sonra öğrenimine Fransa ve Japonya’da devam etti. Bir süre yayımcılıkla uğraştı ve öğretmenlik yaptı. Geleneksel ahlak değerlerini eleştiren Çen Tu-Hşi, Manchu hanedanına karşı çıkanların yanında yer aldı. 1911 ’de Manchu hanedanı devrilince, Anhwei Eyaleti Valisi’nin genel sekreteri oldu ve eyaletin yüksek okulunda dekanlık görevine getirildi. 1913’te Devlet Başkanı Yüan Shih-K’ai’ye karşı girişilen ayaklanmaya o da katıldı ve Çin’den kaçarak Japonya’ya gitti. Bu ülkede, arkadaşı Chang Shih-Chao ile birlikte C.hia-yih tsa-chih’ı (Kaplan Dergisi) çıkardı. Dergi kapatılınca Çen Tu-Hşi Şanghay’a döndü. 1915’te Ch’ing-nien tsa-cîj’i(Gençlik Dergisi) yayımladı.1917’dePekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dekanı oldu. Eski dergisini Hsin ch’ing-nıerı (Yeni Gençlik) adıyla yeniden çıkarmaya başladı. Bu dergi geniş bir aydın kesimini etkiledi. 1918’de Li Ta-Chao ile birlikte Mei-chou P’ing-lurı (Haftalık Eleştiri) adlı bir dergi çıkarmaya başladı. Çen Tu-Hşi 1919’da çıkan 4 Mayıs hareketinin liderlerindendi. Pekin Üniversitesi öğrencilerinin başlattığı bu hareket daha sonra tüm ülkeye yayıldı. Olaylara Şantung Eyaleti’nin itilaf devletleri tarafından Japonlara verilmesi neden olmuştu. Kısa bir süre sonra Çen Tu-Hşi tutuklandı. Üç ay tutuklu kalan Çen Tu-Hşi serbest bırakılınca Pekin Üniversitesi’ndeki görevinden ayrıldı ve Şanghay’a gitti. Bu dönemde Marxist olan Çen Tu-Hşi küçük komünist grupları örgütlemeye başladı ve gençleri eğitmek amacıyla Sosyalist Gençlik Birliği’ni kurdu. 1921’de Çın Komünist Partisi’nin birinci kongresinde merkez komitesi sekreterliğine seçildi. Komintern’le ilişkiye geçen Çen Tu-Hşi 1922’de Komintern’in Moskova’daki kongresine katıldı. Komintern’in Kuomintang’la uzlaşma kararını destekleyen Çen Tu-Hşi 1926 ve 1927’de Çan Kav-Şek yanlısı güçlerin komünistleri kitle halinde yok etme girişimlerinden sonra bu uzlaşmaya karşı çıktı. Çen Tu-Hşi 1927’de siyasi görevlerinden alındı.
Bundan sonra ölümüne dek Şanghay’da yaşayan Çen Tu-Hşı siyasal
çalışmalarına Troçkistler’le birlikte devam etti. Bu nedenle 1929’da partiden
çıkarıldı. 1931’de arkadaşlarıyla birlikte ÇKP Sol Muhalefet Fraksiyonu adlı
bir Troçkist örgüt kurdu. 1932’de tutuklandı. Cumhuriyet düzenini devirmeyi
amaçlamak suçundan 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Çin-Japon savaşının çıkmasının ardından genel af ilan edilince
cezasını tamamlamadan serbest bırakıldı ve siyasi gurupların dışında yaşamını
sürdürdü.
Konfüçyus ideolojisini eleştiren Çen Tu-Hşi eşitliği, demokrasiyi,
ve bireysel özgürlüğü savunan görüşler öne sürmüştür.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.
Yorumlar kapalı.