Adnan Çoker kimdir? Hayatı ve eserleri

Adnan Çoker kimdir? Hayatı ve eserleri: (1928) Türk, ressam. Türkiye’de soyut res­min ilk temsilcisidir. 3 Ocak 1928’de İstanbul’da doğdu. 1944’te İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’ne (şimdi Mimar Sinan Üniversitesi) girdi, Zeki Kocamemi atölyesinde öğrenim gördü. 1951’de Yüksek Resim Bölümü’nü bitirdi. 1953-1955 arasında Ankara ve İstanbul’da desinatör ve kartograf olarak çalıştı. 1955’te Avrupa için açılan yarışmayı kazanarak devlet bursuyla Pa­ris’e gitti. Andre Lhote ve Henri Goetz atölyelerinde resim çalıştı. 1960’ta Türkiye’ye döndü ve Akademi’nin Resim Bölümü’ne asistan oldu. 1963’te dört ressam arkadaşıyla birlikte Mavi Grup’u kurdu. 1964-1965 arasında Fransız Hükümeti’nden aldığı bursla yeniden Paris’e gitti, bu kez Hayter Atölyesi’nde gravür çalıştı. 1966’dan bu yana Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü’nde öğretim üyesidir.

Birçok kişisel sergi açtı, yurt
içinde ve dışında karma sergilere katıldı. 1961’de İstanbul Sanat Festi­vali
Resim ve Heykel Sergisi’nde, 1962’de 23. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde ve
1981 ’de T. İş Bankası Yarışması’nda resim dalında birincilik ödülleri aldı.
1973’te DYO Resim Sergisi’nde başarı, 1976’da XI. İskenderiye Uluslararası
Bienali’nde ikincilik ödülleri kazandı.

Öğrencilik yıllarında yaptığı
resimlerde “insan” m gerçek boyutlarıyla yer aldığı görülür. Bu döneminde bir yandan
da Kandinsky, Mondrian, hatta Malevich’in sanatına ilgi duymuştur. Onun
Paris’te bulunduğu 1955-1960 arasında dünya sanatı­nın soyuta yöneldiği ve
soyut resmin yoğun olarak uygulandığı yıllardır. Çöker bu dönemde Soyut
Dışavurumculuk (Abstre Ekspresyonizm) doğrultu­sunda resimler yapmıştır.
Bunlarda “insan” tinsel boyutlarıyla yer almaktadır.

1964 sonrası Çoker’in sanatında
Soyut Dışavu­rumculukla son zamanlarda vardığı şematik anlatım arasında bir
geçiş dönemi oluşturur. 1965-1968 ara­sında Osmanlı ve özellikle Selçuklu
mimarlıklarının biçimsel özelliklerini incelemiş, mimarlıktan algıla­dıklarını
belirli mekân ilişkileri içinde resme aktar­mıştır. Resimlerindeki geometrik
biçimleri “kalıp biçim” ya da “askı biçim” olarak adlandırır. “Askı biçim”ler
siyah bir boşluk içinde, çeşitli uzaklıklarda havada asılıymışçasına dururlar. Adnan Çoker, siyah rengi, tam bir boşluk etkisi yaratması nedeniyle kullanmış­tır.
Geometrik biçimlerin yalınlığının yanı sıra rengi de aza indirgemiştir.
Biçimleri pembe ve morun tonlarıyla boyanmıştır. Son yıllardaki biçimlerinde,
ton derecelendirmeleriyle elde edilen pırıltılı ışıklar ve metal etkisi
görülmektedir.

Çoker’in resimlerindeki bir başka
öğe de simetri­dir. Geometrik biçimler resim yüzeyinde simetrik bir denge
yaratacak biçimde yerleştirilir. Çöker böylelik­le anıtsal yapı-resim
ilişkisini kurmaya yönelmiştir. Anıtsal etki geleneksel mimarlık öğelerinden
yararlan­manın yanı sıra, boşluk içindeki biçimlerin oranların­dan ve
yakınlıklarından da kaynaklanmaktadır.

Adnan Çoker
Eserleri:

At ve Kutsal Kuş, 1963, İzmir
Resim ve Heykel Müzesi; İki Görüntü, 1969,
İstanbul Resim ve Heykel Müzesi; Gök Kubbe, 1970; Taç Kapı, 1973; Morötesi
Boşluk, 1979-1981; Gök Planı, 1978-1980; Simetri.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.