Necati Cumalı kimdir? Hayatı ve eserleri

Necati Cumalı kimdir? Hayatı ve eserleri: (1921) Türk şair, öykü, roman ve tiyatro yazarı. Yalın bir duyarlıkla yazdığı şiirleri, Ege yöresi kırsal kesim insanının sorunlarını anlatan öykü ve romanlarının yanı sıra çağdaş Türk tiyatrosuna kazandırdığı oyunlarıyla da tanınmıştır. Yunanistan’da, Florina’da doğdu. İlkokulu, Kurtuluş Savaşı sonrası yerleştikleri Urla’da okudu; ortaöğrenimini İzmir Erkek Muallim Mektebi ve İzmir Atatürk Lisesi’nde tamamladı. 1941’de Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 1945-1948 arasında Ankara’da M.E.B. Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’nde çalıştı. 1950-1957 arasında İzmir ve Urla’da avukatlık yaptı. Paris Basın Ateşeliği’nde memurluk, İstanbul Radyosu’nda redaktörlük görevlerinde bulundu. 1963-1965 arasında eşinin görevi nedeniyle İsrail ve Paris’te kaldı. Dönüşünde, yazarlık tek uğraşı oldu.

Yazın yaşamına şiirle başladı. 1939 yılından başlayarak, ilk şiirleri Urla Halkevi dergisi Ocak’ta ve Yeni insanlık, Küllük, Servet-i Fünun, Varlık dergilerinde yayımlandı. Gençlik dönemi şiirlerini 1943’te ilk kitabı Kızılçullu Yolu’nda topladı. Şiirini, “Garip” ve “1940 Kuşağı”nın etkilerinden arındırarak kurmaya çalıştı ve yalın, aydınlık bir duyarlığı lirik şiirlerle yansıttı. Başlıca konuları bireyin güncel kaygıları, sevileri, sevinç ve özlemleri, ayrılık ve acılarıyla birlikte çağın sorunlarıdır.

1955 sonrası öykü, roman ve tiyatro türündeki çalışmalarına yöneldi, ilk öykülerinin toplamı Yalnız Kadın’ı 1957 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazanan Değişik Gözle kitabı izledi. Öykücülüğünün ikinci evresini oluşturan gerçekçi çizgiye yönelişinin ürünlerinde, taşra ve kırsal kesim insanının sorunlarına yöneldi. Romanlarında da bu temayı, özellikle Ege yöresi çerçevesinde işledi. Tütün Zamanı, Yağmurlar ve Topraklar, Acı Tütün bu çizgisinin başarılı ürünleri olarak nitelendirildi. Akıcı, şiirsel bir dil kullanması dikkati çekti.

Çağdaş Türk edebiyatının verimli yazarlarından biri olan Cumalı, tiyatro türündeki çalışmalarıyla da başarı sağladı. Oyunları, çeşitli tiyatrolar tarafından sahnelendi. Öykü, roman ve oyunlarından bazıları sinemaya uyarlandı. Yağmurlu Deniz kitabıyla 1969 Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü’nü, Makedonya 1900′le de 1977 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı ikinci kez kazandı. L.Hughes’ın ve Apollinaire’in şiirleri; P.Me- rimee, T.Storm ve G.Keller’in oyunları, Türkçe’ye kazandırdığı yapıtlar arasındadır.

Necati Cumalı Eserleri:

Şiir: 

1. Kızılçullu Yolunda, 1943; 
2. Harbe Gidenin Şarkıları, 1945; 
3. Mayıs Ayı Notları, 1947; 
4. Güzel Aydınlık, 1951; 
5. İmbatla Gelen, 1955; 
6. Güneş Çizgisi, 1957; 
7. Başaklar Gebe, 1970; 
8. Ceylân Ağıdı, 1974; 
9. Aç Güneş, bütün şiirleri, 1980; 
10. 10.Bozkırda Bir Atlı, 1981; 
11. 11.Yarasın Beyler, 1982. 

Öykü: 

1. Yalnız Kadın, 1955; 
2. Değişik Gözle, 1956; 
3. Susuz Yaz, 1962; 
4. Ay Büyürken Uyuyamam, 1969; 
5. Makedonya 1900, 1976; 
6. Kente İnen Kaplanlar, 1976; 
7. Dilâ Hanım, 1978; 
8. Revizyonist, 1979; 
9. Yakubun Koyunları, 1979; 
10. 10.Aylı Bıçak, 1981. 

Roman: 

1. Tütün Zamanı, 1959, (Zeliş adıyla 1971); 
2. Yağmurlar ve Topraklar, 1973; 
3. Aşk da Gezer, 1975. 

Oyun: 

1. Mine, 1959, 
2. Nalınlar, 1962; 
3. Derya Gülü, 1963; 
4. Oyunlar 1: Boş Beşik, Ezik Otlar, Vur Emri, 1969; 
5. Oyunlar 2: Susuz Yaz, Tehlikeli Güvercin, Yeni Çıkan Şarkılar, 1969; 
6. Oyunlar 3: Nalınlar, Masalar, Kaynana Ciğeri, 1969; 
7. Oyunlar 4: Derya Gülü,Aşk Duvarı, Zorla İspanyol, 1969; 
8. Oyunlar 5: Gömü, Bakanı Bekliyoruz, Kristof Kolomb’un Yumurtası, 1973; 
9. Oyunlar 6; Mine, Yürüyen Geceyi Dinle, İş Karar Vermekte, 1977; 
10. 10.Yaralı Geyik, 1981. 

Deneme: 

1. Niçin Aşk, 1971; 
2. Senin için Ey Demokrasi, 1976; 
3. Etiler Mektupları, 1982. 

İnceleme: 

1. Muzaffer Tayip Uslu, 1956.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 28, Anadolu yayıncılık.

Necati Cumalı kimdir? Hayatı ve eserleri: Florina’da doğdu (1921-10 Ocak 2001). Ortaöğrenimini İzmir Atatürk Lisesi’nde (1938), yükseköğrenimini Ankara Üniversitesi Hukuk Fakülte­sinde tamamladı (1941). Askerliğinden sonra İzmir’de memurluk ve avu­katlık yaptı (1945-57). Paris Ataşeliğinde memur (1956-59), İstanbul Radyosu’nda redaktör olarak çalıştı (1963). Sonraki yıllar roman ve oyun ya­zarlığı ile geçimini sürdürdü.

Necati Cumalı, Kızılçullu Yolu’nda topladığı gençlik şiirlerinde evleri, sokakları, iskelesi, balıkçıları, denizi, gökyüzü ile küçük kıyı kasabasının donmuş zamanlarından çizgiler getirmişti. Genç, sevimli, sokulgan bir şiir­di bu. Duyularının yeniden yarattığı bu aydınlık dünyada hep iyi ve güzel şeyleri görüyordu Cumalı. Doğayla içli-dışlıydı. Denize doğru yürürken, “yeni biçilmiş buğday tarlalarında” sırtüstü uzanıp yıldızları seyrederken evrenin tadım çıkarıyor gibiydi.

Gündüz işim var, arkadaşlarım Gece yıldızlar var, karım var Günaydın tavuklar, horozlar.

Daha sonra büyük kentlerin simgelediği para pul dünyasının arkasında gizlenenleri algılayınca bu iyimserlik kendiliğinden bir direnç kaynağına dönüşmüş görünür Cumalı’nın şiirlerinde. Savaşın, açlığın, veremin yarat­tığı korkulu dünyada yaşamanın bedelini öderken bu kaynakdan alır gücü­nü. Yakıp yıkan, yok eden karşısında ölümü yenmekte olana tutunarak fe­rahlıyor gibidir.

Harbe Gidenin Şarkılarındaki (1945) acı şiirlere karşın yitirmez bu özelliği. Dönüş, özelikle Hürriyete Övgü’ye yansıyan da bu güçtür. Bu se­vinme gücüdür.

Boşuna değil dökülen kan Hatıran daha aziz çıkacaktır Bu felaket senelerinden Asırlardır bu böyledir Tüm kötülükler geçer Yaşar iyi ve güzel olan.

Cumalı’nın Mayıs Ayı Notları’nda (1947) yer alan şiirlerinde yeni tema­larla birlikte yeni dize olanakları aradığını söyleyebiliriz. Yeni tema aşktır.

Güzel Aydınlık’taki (1951) şiirlerse hem şairin yaşamına bağlı duyarlık­larla zenginleşmiş, hem belirleyici temalar getirmiştir. Bir konuşmasında şöyle açıklar şiirine egemen olan temaları:

Dördüncü kitabım Güzel Aydınlık’ta şiirimin bütün temaları aşağı yukarı belirlenir. O kitabın bölümlerini genişleterek bir bakıma be­nim bütün şiirlerimi temalarına göre ayırabilir okuyucu. Aşk kırgını genç bir adam, o kırgınlığın ardından aradığı mutluluğu bir türlü bu­lamaz, güven altına alamaz gelecek yaşamım, üzgündür çevresinde olup bitenlerden, toplumsal eşitsizlikler haksızlıklar ile sarsılır, taşra ile büyük kent arasında gitgelli bir yaşam sürer, kıyısında yaşadığı Akdeniz doğa olarak gittikçe yer eder duyarlığında. Bu temalar daha sonraki yazdıklarımda yeni renkler, boyutlar kazanır.

(Gösteri, 4 Mart 1981)

Kırgınlıkla coşkunun, yitirme kaygısı ile kavuşmanın, gerçekle coşumun birlikte göründüğü şiirlerinde koku, renk, güneş, yıldız, mevsim gibi doğa­yı simgeleyen öğeler çokça çıkar karşımıza. Ev, sokak, bahçe, park, bekâr odası, kahve, sandal, meyhane, tramvay, otobüs gibi günlük yaşamın alışıl­mış öğeleri de belirtici olarak görünür. Özellikle ilk dönemi sayabileceğimiz 1943-1960 yıllarının yaratılarında aynı öğelerle çalışmasına karşın Kara­kolda (İmbatla Gelen, 1955), Çıngırak, Uzak Haziran (Güneş Çizgisi, 1957) gibi kalıcı niteliklere sahip yapılar da koyar ortaya.

1960’tan sonraki yapıtlarında sözcüklerle birlikte dize beğenisinin, ya­pı anlayışının değiştiğini gösteren şiirler arasında da bu nitelikleri taşıyan­lar vardır. Bunlardan “Kısmeti Kapalı Gençlik’te (Yeni Dergi, 1966) bece­rilerini dengeli bir ustalık düzeyine ulaştırır Cumalı. Bu, 13’er hecenin gö­zetildiği 5’er dizelik 5 bölümden oluşan şiirde öykü ile birlikte duyarlık da arınmıştır. Yaşanan, geniş çağrışımlı sözcük ve deyimlerin yardımı ile ta­rihsel denebilecek boyutlar kazanırken, şiirin öğeleri olağandışı hiçbir mü­dahale ile karşılaşmadığından, içten içe sarsar okuru.

Necati Cumalı’nın son dönem kitaplarından Aç Güneş (1980) Akdeniz, Bozkırda Bir Atlı (1982) Anadolu duyarlığından kaynaklanan şiirlerden oluşur. Bu şiirlerde eski ile yeni, tarihsel bir kesitte birleşmiştir.

ŞİİR KİTAPLARI:

1. Kızılçullu Yolu (1943),
2. Harbe Gidenin Şarkıları (1945),
3. Mayıs Ayı Notları (1947),
4. Güzel Aydınlık (1951, 3. bas. 1971),
5. Denizin tik Yükselişi (ilk üç kitabının yeni basımı, eklemelerle, 1954),
6. İmbatla Gelen (1955),
7. Güneş Çizgisi (1957),
8. Yağmurlu Deniz (Türk Dil kurumu 1969 Şiir Ödülü, 1968),
9. Başaklar Gebe (1970),
10. Ceylan Ağıdı (1974),
11. Aç Gü­neş (1980),
12. Bozkırda Bir Atlı (1981),
13. Yarasın Beyler (1982),
14. Bütün Şiirleri I (Tufandan Önce, Bozkırda Bir Atlı, Aç Güneş, Huri ile Süleyman, 1983, Yeditepe Şiir Ödülü, 1984),
15. Aşklar Yalnızlıklar (toplu şiirleri, 1985),
16. Kısmeti Kapalı Gençlik (toplu şiirleri II, 1986)

Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 3, Cumhuriyet Dönemi 1, Şükran KURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın.

Necati Cumali

Günümüz şâir ve yazarlarından. 1921 yılında bugünkü Yunanistan’ın sınırları içinde kalan Florina’da doğdu. Millî Mücâdeleden sonra âilesinin yerleştirildiği Urla’da liseyi bitirip, Ankara Hukuk Mektebine devam etti. Buradan mezun olduktan sonra, Ankara’da memuriyet hayâtına başladı, daha sonra Urla veİzmir’de avukatlık yaptı. İki yıl Paris’te kaldı, bir süre de İsrail’de bulundu.

Şiir yazmaya 1940’larda başladı. Önceleri aşk ve tabiatı konu edinen şiirler yazarken, sonradan memleketin ve köylünün içinde bulunduğu sosyal meseleleri açık, iyimserce, tahrikten uzak bir üslupla ve fazla çarpıtmadan dile getiren eserler verdi. “Karakolda” şiiri bunun en bâriz misallerinden birisidir. Çok sayıda tiyatro oyunu ve skeç yazmıştır.

Eski Türk Dil Kurumunun üyesi ve idârecilerinden olan Necâti Cumâli’nin; Denizin İlk Yükselişi, İmbatla Gelen, Güzel Aydınlık, GüneyÇizgisi isimli şiir kitapları; Tütün Zamanı isimli romanı, Yalnız Kadın, Susuz Yaz, Değişik Gözle isimli hikâye kitapları ve Mine, Boş Beşik, Nalınlar, Derya Gülü isimli tiyatro oyunları vardır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi, 15. Cilt.