Barthelemy Boganda kimdir?

Barthelemy Boganda kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1910-1959) Afrikalı siyaset adamı. Orta Afrika Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. Nisan 1910’da Fransız Ekvator Atrikası’nda Bobangui’de doğdu. 29 Mart 1959’da Bangui yakınla­rında öldü. Fransız sömürge hükümetine yönetsel konularda yardımcı olan Mbaka kabilesinden bir çiftçinin oğluydu. Orta Afrika’daki çeşitli papaz okullarında okudu, katolik misyonerlerden eğitim gördü.

1938’de Ubangi-Şari’nin (Orta Afrika Cumhuri­yeti’nin önceki adı) ilk Afrikalı papazı oldu. Katolik misyonerlerin desteğiyle Kasım 1946’da Fransa Cum­huriyetçi Flalk Hareketi Pardsi’nden (Mouvement Republicain Populaire-MRP) Fransa Ulusal Meclisi’ ne girdi. Bu seçimi, yönetimin tuttuğu bir adayı alt ederek kazanmıştı. Bir süre sonra misyonerlere ve sömürge yönetimine karşı olduğunu açıklayarak MRP’den ve papazlıktan ayrıldı.

1950’lerde Kara Afrika’nın Toplumsal Evrim Hareketi Partisi’ni (Mouvement d’Evolution Socıale de l’Afrıque Noıre-MESAN) kurdu ve başkanlığını üstlendi. 1951 seçim kampanyasında “barışı tehlikeye soktuğu” gerekçesiyle tutuklandı. Serbest bırakıldık­tan sonra bu olayı propaganda amacıyla kullandı. Bundan sonra saygınlığı gitgide arttı. Mart 1952’de Ubangi-Şari yerel meclis danışmanı, Nisan 1952’de Fransız Ekvator Afrikası başdanışmanı oldu.

Fransız yönetimi, halk tarafından tanınan ve çok yandaş toplayan Boganda’yla uzlaşmak için yeni bir vali atadı. Boganda sömürgeciliğe karşı olmasına rağmen yararcı (pragmatik) bir yaklaşımla sömürge yönetimi ve Avrupalı ış adamiarıvla iyi ilişkiler kurdu. 1956’da başkent Bangui’de Fransız iş adamla­rıyla bir anlaşma imzalayarak yapılacak mali vardım karşılığında belediye seçimlerinde ve verel seçimlerde Avrupalılar’ın da temsil edilmesini kabul etti.

Barthelemy Boganda

1957 seçimlerinde Ubangi-Şari halkı Fransız birliği çerçevesi içinde gelişme isteğini ortava koyu­yordu. General de Gaulle 1958’de ülkede cumhuriyet kurulmasını önerdi. Halkın bu öneriyi kabul etmesi Boganda’nın teşvikiyle oldu. Orta Afrika Cumhuri­yeti adını alan cumhuriyet, Fransız Milletler Topluluğuna katılmayı kabul etti. Boganda, Cumhurbaşkanı seçildi.

Ülkesi güvenliğe kavuşunca Boganda, dikkatini Fransız Ekvator Afrıkası’na çevirdi. Çad, Gabon ve Fransız Kongosu’nu da içine alan bu bölgede Fransız yönetimi yerine, bu devletlerden oluşan bir federas­yon kurmayı tasarladı. Latin Afrika Birleşik Devletleri adını taşıyacak olan bu devlet Angola, Belçika Kongosu (günümüzde Zaire) ve Kamerun’u da içine alıyordu. Ancak bu tasarısını gerçekleştiremedi ve yeniden ülkesinin sorunlarına döndü. Ülke, Boganda’ nın bir uçak kazasında ölmesinden sonra, 13 Mart 1960’ta bağımsızlığını kazandı.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 18. cilt, Anadolu yayıncılık, 1984