Adolf Friedrich Johann Butenandt kimdir? Hayatı eserleri: (1903) Alman biyokimyacı. Cinsiyet hormonları üzerine yaptığı araştırmalarla 1939 Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmıştır. 24 Mart 1903’te Bremenhaven-Lehe’de (şimdiki Wesermünde) doğdu. Marburg Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Güttingen Üniversitesi Kimya Bölümii’nde Windaus’la çalışarak 1927’de doktorasını aldı. 1930’da aynı üniversitede organik kimya laboratuvarının yöneticiliğine getirildi. Cinsiyet hormonları üzerine çalışmaya başlayan Butenandt, 1929’da ABD’li E.A. Dorsy ile hemen hemen aynı zamanda östronu, 1931’de androsteronu ve 1963’te de progesteronu ayrıştırmayı başardı. Bu çalışmalarından dolayı 1939’da Ruzicka ile birlikte Nobel Kimya Ödülü’ nü kazandıysa da Nazi Hükümeti tarafından ödülü reddetmeye zorlandı, ancak 1949’da ödülünü aldı. 1933-1936 yıllarında Danzig Üniversitesi’nde profesörlük yapan Butenandt, 1936-1945 arasında Berlin’ deki Kaiser Wilhem Biyokimya Enstitüsü’nde, 19451956 arasında Tübingen’deki Max Planck Biyokimya Enstitüsü’nde ve 1956’dan başlayarak da Münih’te Max Planck Biyokimya Enstitüsü’nde yöneticilik yaptı. 1960’da O. Hahn’ın yerine Max Planck Kurumu’nun başkanı oldu ve bu görevi fahri başkan olduğu 1972’ye değin sürdürdü. Butenandt Londra’daki Royal Socıety, New York Bilimler Akademisi, Bavyera, Göttingen, Avusturya, Japon Bilimler Akademisi gibi birçok kuruluşun üyesidir.
Gebeliğe neden olan mekanizmaların saptanabilmesi ve cinsiyet hormonlarının yapısının anlaşılabilmesi için bu hormonların yalıtılması önemli bir adımdı. Bu amaçla 1928’in başlarında gebe kadınların idrarı üzerinde çalışmaya başlayan Butenandt, bir yılı aşkın bir süre sonunda 1929’da dişilerde cinsel gelişme ve işlevleri düzenleyen hormonlardan biri olan ve yumurtalık hücreleri tarafından az miktarda salgılanan östronu ayrıştırmayı başardı. 1931 ‘de de testis hücrelerinin ürettiği ve erkeklerde östronunkine benzer işlevleri gerçekleştiren androsteronu yalıtmayı başardı. Elde ettiği yaklaşık 15 miligram androsteronu Pregl’in geliştirdiği mikroanalitik yöntemlerle inceleyerek, bu bileşik için bir formül buldu. Ruzicka’nın östrona benzer bir maddeden Butenandt’ın formülüne uygun sentetik bir bileşik üretmesi ve bu sentetik maddenin de androsteronun tüm özelliklerine sahip olması Butenandt’ın bulduğu formülün doğruluğunu kanıtladı. Daha sonra corpus lutuum un ürettiği bir hormon olan ve gebeliğin kimyasal mekanizmasında önemli bir rol oynayan progesteronu da 1934’te yalıtan Butenandt, cinsiyet hormonlarının kimyasal özellikleri ve kendi aralarındaki ilişkileri üzerinde çalışmalarını sürdürerek bu hormonların kanser yapıcı özelliğini de araştırdı.
Adolf Friedrich Johann Butenandt Eserleri:
- 1.1937, (“Anılar”).
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 22, Anadolu yayıncılık.
Yorumlar kapalı.