Fra Angelico kimdir? Hayatı ve eserleri

Fra Angelico kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: ( ? – 1455) İtalyan ressam. Orta Çağ’ın mistik dünya görüşünü Rönesans’ın gözle­me dayalı resim teknikleri ile birleş­tirmiştir. Yakın zamana değin 1387’de doğduğu sanılmak­ta ise de araştırmalar 14. yy’ın son yıllarında doğduğu­nu göstermektedir. Floransa yakınlarında bir Toskana köyü olan Vicchio’da dünyaya geldiğinden Vicchio di Mugello adıyla da anılır. Vaftiz adı ise Guido di Pietro’dur. Resim tarihine Fra Angelico olarak geç­miştir. Yaşamının büyük bir bölümünü Floransa’da geçiren Fra Angelico 1423’e dayanan eski kayıtlarda “Giovanni” adıyla bulunmaktadır. Bu adı yaklaşık 1437 yılına değin kullanmıştır. Yaşamında tinsel dünyaya verdiği önemle oluşturduğu sakin, huzurlu resimlerinden ve bunların içerdiği dinsel öğretiden dolayı, ölümünden sonra “Kutsanmış Melek” anlamı­na gelen Beato Angelico adıyla anılmıştır.

1407’de San Domenico Manastırı’na giren Fra Angelico manastırın atölyesinde eski yazmaların resimlerini yaptı. 1417’de Geç Gotik geleneğin min­yatür ustası BattistaSanguigni’den ders aldığı söylenir. Gene aynı dönemin ustalarından Lorenz Monaco’nun öğrencisi olduğu da biliniyor. Minyatür ressamlığı, resimlerinde görülen inceliği, rengin neşeli aydınlığını açıklar.

Acemilik dönemini Cortorçe Manastırı’nda geçi­ren Fra Angelico ilk fresklerini burada yaptı. 1436’da Fiesole’de bir Dominiken tarikatına geçerek San Marco Manastırı’na girdi; Fra Giovanni da Fiesole adını aldı. Bu döneminde gelişmekte olan Hümanizm’ e karşı geleneksel tinselliği savunan Domınıkenler’ in önderi Giovanni Dominici’nin etkisinde kaldı. Çok sade bir yaşam süren Fra Angelico 1446’da Papa IV. Eugenius tarafından Roma’ya çağrıldı. Bundan sonra bir süre öğrencisi Benozzo Gozzoli ile birlikte Orvieto’da çalıştı. Fra Angelico’nun alçakgönüllü, sakin ve örnek bir dindar olduğunu gören Papa V. Nicolaus ona Floransa başpiskoposluğunu önerdi. Angelico öneriyi, kendisini başkalarını yönetecek yetenekte bulmadığı için uygun görmedi. Daha sonra aynı göreve atanan arkadaşı Fra Antonıus Pierozzi’ nin de Angelico’nun sanatçı kişiliği üzerinde etkisi olduğu bilinir.

Yaşamının son yıllarında tekrar Roma’ya dönen Angelico, 1455’te orada öldü ve Minerva Şapeli’ne gömüldü. Arkasında iki öğrenci bıraktı: Benozzo Gozzoli ve Zanobi Strozzi.

Fiesole’deki San Domenico Manastırı’nda, Fra Angelico’nun elinden çıkma minyatürlerle süslü koro kitapları vardır. Daha sonraları yaptığı dinsel konulu resimlerinde minyatürlerdeki gibi küçük figürler gö­rülür. Yer yer Orta Çağ yöntemlerine başvurarak altın yaldız zemin kullanmıştır. Renkleri minyatürde­ki gibi canlı ve neşelidir. Üslubu başlangıçta, hocası Lorenzo Monaco’ya özgü bir gotik karakterdeydi. Daha sonra Giotto ve Masaccio’nun biçim anlayışla­rında, yalın ve gelenekçi bir üslup geliştirdi.

Resim sanatında Masaccio’nun devriminden son­ra sanatın dinsel özelliğini ve amaçlarını korumak eğilimi ortaya çıkar. Bu eğilimin en başta gelen temsilcisi Dominiken rahibi Angelico’dur. Hedefi, Neo-Tomist felsefenin estetik görüşünü resimde uy­gulamaktı. Resimlerindeki özenli perspektif, mimar­lık öğelerinin resme aktarılışı, kalabalık insan toplu­luklarının gözüpekçe ele alınışı, figürlerdeki biçimsel anlayış onun Masaccio’nun fresklerinden ve Brunelleschi’nin öğretisinden etkilendiğini gösterir.

Giotto için, gerçeğin kavranması ve yansıtılması yeterliydi. Fra Angelico’nun resimlerinde ise gerçeğin anlamı algılanmaktan çok duyumsanır; coşkuya dö­nüşür. Bu alanda Fra Angelico ilk büyük usta sayılabilir. Angelico, Giotto’nun biçimlerindeki ha­cimle ilgili değerlere sahip değildi, ama resme bir yüz güzelliğinin sevimliliğini, canlı bir ifadeye olan ilgiyi, zarif renklerin çekiciliğini kattı. San Marco Müzesi’ndeki Taçlandırma’sında yüzlerdeki mutluluk, çizgi ve rengin çiçeğe benzer inceliği, kompozisyonun çocuk­su sadelik ve güzelliği çok güçlüdür.

Tamamlandığı tarih belgelerle saptanmış en eski yapıtı, Floransa’da San Marco’daki Linaiuoli Madon-nası’du (11 Temmuz 1433). Fra Angelico’ya hayran olan Cosimo de Medici, San Marco Kilise ve Manastırı’nı yaptırdıktan sonra, Fra Angelico’dan İsa’nın yaşamını resmetmesini istedi. Angelico manastırın keşiş hücrelerinin duvarlarını elli kadar freskle süsle­di. Keşişlerin günlük “düşünme” ve “seyir”lerinin konusu olan bu fresklerde Orta Çağ’ın havası vardır.

Angelico 1440’da San Marco ve öteki iki manas­tırın mihrabını resimledi. Azizlerle çevrili Madonna’ yı gösteren resimleri “sacra conversazione” (“kutsal konuşma”) olarak adlandırılan mihrap resmi tipinin gelişimi içinde önemli bir yere sahiptir. Papa IV. Eugene tarafından çağrıldığı Roma’da, Vatikan’daki San Brizio Şapeli’nin iç dekorasyonunu yapan Angelico, 1447’de de Orvieto Katedrali’nde, daha sonra Signotelli tarafından bitirilecek olan Son Yargı freskine başladı. 1446’da Vatikan’da San Pietro Şapeli’nde ve 1447’de Papa V. Nicolaus’un özel kilisesinde yaptığı resimler ise sonradan zarar gördü. Buradaki kompo­zisyonları, 1450’de Sant’Annunziata’nın gümüş lahdinin kapakları için yaptığı otuz beş resimlik dizide yineledi. Fra Angelico, Orta Çağ’dan Rönesans’a geçiş döneminin tipik bir ressamıdır. Duygularının kaynakları Orta Çağ’dadır; anlatım için kullandığı araçlar ise çok daha yemdir. Angelico, çağında ve sonraki dönemlerde birçok sanatçıyı etkilemiştir. Özellikle Fra Filippo Lippi ve Domenico Veneziano’nun yapıtlarında bu etkinin izleri görülür.

Fra Angelico Eserleri

1. Ölü İsa ve Azizler, 1425-1428, (Courtauld Enstitüsü Galerisi, Londra);
2. Yıldızlı Madon­na, 1425-1430, (San Marco Müzesi, Floransa);
3. Çocuklu Madonna ve İki Melek, 1425-1430, (Van Beuningen Koleksiyonu, Vierkorten, Hollanda);
4. Meryem’in Taç Giyme Töreni, 1428, (Uffizi, Floransa);
5. Madonna ve Çocuk, 1428-1430, (San Domenico Fiesole);
6. Aziz Pictro’ nun Şahadeti 1429, (San Marco Müzesi, Floransa);
7. Alçakgönüllülük Madonnası, 1430-1433, (Ulusal Galeri, Washington);
8. Linaiuolı Madonnası, 1433, (San Marco Müzesi, Floransa);
9. Ölü isa’ya Ağıt, 1436-1440, (San Marco Müzesi, Floransa);
10. Aziz Coşma ve Aziz Domiano’ nun Şahadeti, 1438-1440, (Louvre Müzesi, Paris);
11. Annunciazione, 1440, (“Meryem’e Müjde”), (San Marco Müzesi, Floransa).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 6. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983