Max Delbrück kimdir? Hayatı ve eserleri

Max Delbrück kimdir? Hayatı ve eserleri: (1906-1981) Alman asıllı ABD’li biyoloji bilgini. Virüsler üzerindeki çalışmalarıyla, en basit organizmalarda da gen alışveri­şinin varlığını kanıtlamıştır. 3 Eylül 1906’da Berlin’de doğdu. 9 Mart 1981’de California Eyaleti’nin Pasadena kentinde öldü. Tübingen, Berlin ve Bonn üniversitelerinde önce astro­nomi ve astrofizik öğrenimi gördü. 1930’da Göttingen Üniversitesinden fizik dalında doktora derecesini aldı. 1932’ye değin İngiltere, Danimarka ve İsviçre’de çalışmalar yapan Max Delbrück, Kopenhag’da bulunduğu dönemde, Bohr’un atom fiziği ilkelerinin canlı sis­temlere uygulanmasına ilişkin düşüncelerinden etkile­nerek biyolojiyle ilgilenmeye başladı. Almanya’ya döndükten sonra Kaiser Wilhelm Kimya Enstitüsü’nde başladığı biyoloji araştırmalarını California Institute of Technology’de (CALTEC) sürdürmek üzere, 1937’de ABD’ye gitti. 1940’ta Vanderbilt Üniversitesi’nin fizik bölümünde görev aldı ve 1945’te ABD uyruğuna geçti. 1947-1977 yıllan arasında CALTEC’ te biyoloji profesörlüğü görevini üstlenen, 1977’de “Emeritus” profesör olan Max Delbrück, 1949’da ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyeliğine seçilmiş, ayrıca Danimarka Krallık Akademisi, Londra’daki Royal Society ve Fransız Akademisi’nde yabancı üyeliğe kabul edilmiş, 1969 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü Hershey ve Luria ile bölüşmüştür.

Bakteriler üzerinde asalak yaşayarak
bu mikro­organizmaları yok eden bakteriyofajların (bakteri virüslerinin)
varlığını ilk kez 1917’de d’Herelle sapta­mış, ancak 1930’lara değin bu konuda
fazla bir ilerleme olmamıştı. D’Herelle’in bakteriyofaj adını verdiği ve
1930’da Burnet’in çeşitli türlerinin varlığını gösterdiği bu virüslerin ancak
bir bakteriye yapıştığı zaman etkin duruma geçtiği, bakterinin içine girerek
çoğaldığı ve sonradan bakterinin hücre çeperini yok ederek dışarı çıktığı biliniyordu.
Burnet bu çoğalma sırasında, bir virüs çiftinden, onlara benzeyen virüsle­rin
yanı sıra benzemeyen yeni ve değişik tiplerin de ortaya çıktığını
gözlemlemişti.

ABD’de bakteriyofajlar üzerinde
çalışmaya baş­layan ve 1943’te Luria ile birlikte bakterilerdeki değşinim
(mütasyon) hızını ölçmek üzere bir yöntem geliştiren Max Delbrück, 1946’da bu kez W. T. Bailey ile
birlikte, değişik türden virüslerin aynı hücre içinde ortaya çıkabileceği bir
deney tasarladı. Bu deneyde gözlemlenen yeni türlerin, birleşen ilk türlerdeki
karakterlerin değişik kombinasyonlarına sahip olduk­larını gören Delbrück ve
Bailey, bu sonucu virüs çifti arasında gerçekleşen genetik malzeme
alışverişiyle açıkladılar. Böylece, o güne değin yalnızca gelişmiş
organizmalara ilişkin bir özellik olduğuna inanılan gen alışverişi yoluyla yeni
türler yaratarak evrimleşme yeteneğinin en basit organizmalarda da var olduğu
kanıtlanmıştı. Aynı dönemde, Delbrück ve Luria’dan bağımsız olarak Hershey de
aynı sonuca ulaştığından, 1969 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü bu üç araştırmacı
arasında bölüştürüldü.

Delbrück’ün 1953’te Visconti ile
birlikte geliştir­diği, bakteriyofajların birleşmeleri sırasındaki genetik
süreci açıklayan ve gen alışverişinin basit bir değişim olmadığını, tekrarlanan
bir çiftleşme sayılması gerek­tiğini gösteren kuramı bazı ayrıntılar dışında
bugün de geçerlidir.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 31, Anadolu yayıncılık, 1984.