Charcot, Jean Martin kimdir? Hayatı ve Eserleri: (1825-1893) Fransız, nörolog. Klinik nörolojinin dağınık deney ve bilgi birikimlerini sınıflamıştır. 1825’te Paris’te doğdu, 1893’te lac de Settons’da öldü. Babası araba yapım ustasıydı. Charcot, önce seçeceği meslek konusunda tereddütler geçirdi. Sonunda sanat tutkularını bastırıp tıp eğitimi yapmaya karar verdi. 1848’de tıp fakültesini üstün başarı ile bitirerek Salpetriere Hastanesi’nde yardımcı asistanlığa başladı. 9 yıl patolojide Rayer ile çalıştı. Bu dönemde Charcot olağanüstü bir enerjiyle tıbbın birçok dalına birden yöneldi ve kalp, akciğer, böbrek hastalıkları ve romatizma gibi değişik konularda patoloji temeline dayanan araştırmalar ve yayınlar yaptı. Bir süre sonra, bu dağınık bilgi birikiminden sağlam bir nöropatoloji sentezi çıktı ve 1862’de Salpetriere’de Vulpian’la birlikte çalışmaya başladı.
Charcot’nun döneminde onun adıyla adeta özdeşleşen bu ünlü hastane 1603’te yapılmış; içinde sokakların, meydanların ve bahçelerin yer aldığı, 45 binadan oluşan uçsuz bucaksız bir yapıydı. 18. yy’da başlıca akıl hastalarının, bazen yıllar boyu yatırıldığı sıradan bir depo hastanesi olarak kullanılıyordu. Charcot göreve başlarkan burada üç bin kadarı nöroz ve epilepsi olmak üzere, yaklaşık beş bin hasta barınıyordu. Charcot, “nöroloji tarihinde eşi görülmemiş” zenginlikteki bu “hasta materyalinden” yararlanarak, nöropatoloji temelleri üzerinde yükselen çok sağlam bir klinik nöroloji yapısı kurdu. Salpetriere bir “düşkünler yurdu” olmaktan çıkıp, dönemin en büyük “nöropatoloji” laboratuvarına ve sinir sistemi hastalıklarına ilişkin sayısız patoloji materyalinin sergilendiği “patoloji müzesine” sahip bir merkez oldu.
1870-1890 arasında Charcot artık sadece bir klinik araştırmacı değil aynı zamanda nöroloji dünyasında tanınan ve saygı duyulan ünlü bir nöroloji hocasıydı. Salı günleri 600 kişilik bir anfide verdiği ünlü Salı Dersleri hemen daima bir ya da birkaç yabancı bilim adamı tarafından izlenir, çoğu zaman hasta üzerinde pratik gözlem ve muayene ile başlayıp, kuramsal konulara açılırdı. Salı Dersleri’ne bir süre sonra Cuma Dersleri eklendi.
Charcot zaman zaman, çeşitli nörolojik hastalarda ortaya çıkan özel vücut postürlerini, istemsiz hareketleri, yürüme ve konuşma bozukluklarını olağanüstü bir yetenekle taklit eder ve bir tiyatro sanatçısı gibi nörolojik hastalıkları adeta “oynardı”. Bazen de anlatmak istediklerini karatahta üzerine renkli tebeşirle, bir ressam ustalığı ile çizerek gösterir, böylece dinleyenlerin tüm algılama kapılarını kullanırdı. Charcot’nun büyük ilgi alanlarından biri histeri ve epilepsi idi. Bu iki klinik tablonun ayrıca tanımı konusunda araştırma yapmak üzere, histerik ya da epileptik nöbet geçiren kadın hastalar için Salpetriere’ de ayrı bir bölüm kuruldu. Çoğu zaman genç kadınların oluşturduğu histerik hastalar, Charcot’nun büyük etkileme gücü ile, Salı Dersleri’nde şaşırtıcı gösteriler yaparlardı. Bu hastalara ait 139 fotoğraftan oluşan bir albüm Iconographie photographıque de la Salpetriere (“Salpetriere’in Fotoğrafik İkonografisi”) adıyla, 3 cilt halinde yayımlandı (1877-1880).
Salpetriere’de Charcot’nun kliniğine gelen çok sayıdaki ünlü yabancı bilim adamı arasına 1885 sonbaharında Freud da katıldı. 1886 yazına kadar Salpetriere’de kalan Freud’la Charcot, özellikle histerinin “etiyopatogenezi” konusunda o dönem için ilginç sayılabilecek tartışmalar yaptılar. Salpetriere’de nöroloji dalında profesörlük unvanı ilk kez 1882’de Charcot’ya verildi. Bütün büyük öğreticiler gibi Charcot da, hem bir öğretmen hem de meslektaş olarak, nöroloji alanındaki birçok ünlü bilim adamının yetişmesine katkıda bulundu. Bunlar arasında Marie, Babinski, Sougues, Marinesco, Behterev ve Colin vardı.
Dinleyiciler karşısında son derece inatçı ve sert olan Charcot, haftada bir gece dostlarına açtığı evinde, hoşsohbet ve yumuşak bir insan olurdu. Fransızca dışında, İngilizce, Almanca, İspanyolca ve İtalyanca konuşan Charcot, o dönem Fransa’sının önde gelen bilim, sanat ve politika adamları üzerinde şaşırtıcı bir etkinliğe sahipti. 1893’te bir tatil gezisi sırasında muhtemelen enfarktüse bağlı bir akciğer ödemi tablosu ile aniden öldüğü zaman, 68 yaşındaydı.
Charcot’nun ilk yayınları kronik hastalıklar ve yaşlılıkla ilgiliydi. Hemen tüm yayınları gibi bunlar da ders biçiminde düzenlenmişti: Leçons clımques sur les maladıes des vıeıllards et les maladıes chromques, 1868-1874 (“İhtiyarlık Hastalıkları ve Kronik Hastalıklar Üstüne Dersler”). Daha sonra patoloji temeline dayanan karaciğer, safra yolları ve böbrek hastalıkları ile ilgili dersleri yayımladı: Leçons sur les ma’ladies du foie, des voies billıanes et des reins, 1877 (Karaciğer, Safra Yolları ve Böbrek Hastalıkları Üzerine Dersler).
Charcot’nun nöroloji ile ilgilenmesi, Duchenne’ın (1806-1875) etkisiyle başlar. Duchenne o sıralarda Paris hastanelerinde nörolojik olguları inceliyor ve özellikle çizgili kasların elektriksel uyaranlarla araştırılması üzerinde çalışıyordu. Onun da önayak olmasıyla henüz 36 yaşındaki Charcot Salpetriere’in en büyük seksiyonunun başına getirildi, ilk işi kendi parasıyla, küçük bir patoloji laboratuvarı kurmak oldu. Kısa bir süre içinde bu oda, öğrencisi Raymond’un deyimiyle” nörolojinin geleceğini hazırlayan” sayısız beyin omurilik parçaları ile doldu. Bu sırada klinik yeniden organize edildi. Düzenli hasta ziyaretleri başladı ve nörolojik muayene yöntemleri standardize edildi. Bugün nörolojik muayenenin ayrılmaz bir parçası olan “göz dibi” incelemesi (Oftalmaskopi) ilk kez Charcot tarafından rutin uygulamaya kondu. Termometre kullanılmaya başlandı. Modern nörolojinin temel taşlarından olan nöropatoloji, nörooftalmolojı ve klinik psikolojiyi, ayrı üniteler halinde kurdu. Daha sonra nörolojinin gelişmesine büyük katkılarda bulunacak olan öğrencilerinden Parinaud’yu oftalmoloji, Janet’yi klinik psikoloji ünitelerinin başına getirdi.
1865’te dejeneratif bir sinir sistemi hastalığı olan “Amyotrophic laterol Sclerosis”u bir antite olarak belirledi ve tanımladı. Bu hastalık hâlâ bazı kaynaklarda Charcot Hastalığı adıyla geçer. 1866’da Bouchard’la birlikte Sifilis’in (Frengi) omuriliği tutan bir formu olan “Tabes Dorsalis”deki “elektriksel ağrı fenomenini” ve eklem değişikliklerini (Charcot eklemi), 1869’da “Progresif Muscular Atrophy” ve “Poliomyelitis”deki (Çocuk felci), anatomo-patolojik lezyonları ortaya koydu. 1886’da öğrencisi Marie ile birlikte bugün Charcot-Marie-Tooth Hastalığı olarak bilinen klinik tabloyu tanımladı. Charcot’nun 1872- 1890 arasında Salpetriere’de verdiği dersler, kendisi ve öğrencileri tarafından 5 büyük cilt halinde yayımlandı: Leçons sur les maladies du systeme nerveux faites â la Salpetriere (“Sinir Sistemi Hastalıkları Üzerine Salpetriere’de Verilen Dersler”), Leçons sur les localisations dans les maladies de cerveau et de la moelle epiniere (“Beyin ve Omurilik Hastalıklarında Lokalizasyon Üstüne Dersler”). Bu kitaplar o dönem için klinik nöroloji konusunda vazgeçilmez başvuru kaynakları oldular. Charcot’nun adıyla üne kavuşan Salpetriere Hastanesi ise uzun yıllar klinik nörolojinin en önemli merkezlerinden biri olarak, saygınlığını sürdürdü.
Charcot’nun tıbba ve nörolojiye belki de en önemli katkısı, büyük bir öğretici olarak, nöroloji tarihinde bıraktığı izdir. Klinik nöroloji onun zamanında bütünlüğü olan bir tıp disiplini haline gelmiştir. Charcot bilimsel gelişmenin köşe başları sayılan büyük buluşlardan hiçbirinin sahibi değildir. Ama Wechsler’in dediği gibi, nörolojiyi “çocukluk çağından” yetişkinlik çağına ulaştıran kişi olmuştur.
Charcot Eserleri:
- Leçons sur les maladies du systeme nerveux faites a la Salpetriere, 1872-1893, (“Sinir Sistemi Hastalıkları Üzerine Salpetriere’de Verilen Dersler”);
- Leçons sur les localisatıons dans les maladies du cerveau, 1876, (“Beyin Hastalıklarının Lokalizasyonu Üzerine Dersler”);
- Lectures on the Dıseases of the Nervous System, Delivered at the Salpetriere, 1877-1889, (“Sinir Sistemi Hastalıkları Üzerine Salpetriere’de Verilen Dersler”);
- Lectures on tbe Pathological Anatomy of the Nervous System, Dıseases of tbe Spinal Cord, 1881, (“Sinir Sisteminin Patolojik Anatomisi Üzerine Dersler, Omurilik Hastalıkları”);
- Lectures on the Localization of Cerebral and Spinal Dıseases, Delivered at the Faculty of Medicine of Paris, 1883,(“Beyin ve Omurga Hastalıklarının Lokalizasyonu Üzerine Paris Tıp Fakültesi’nde Verilen Dersler”);
- Contrıbution a l’etude de l’atrophie musculaire progressive type Duchenne-Aran, (ö.s.), 1895, (“Duchenne-Aran Tipi ilerleyen Kas Atrofisinin İncelenmesine Katkı”);
- Les centres moteurs corticaux ehez l’homme (J.A.Pİtres ile), (ö.s.), 1895, (‘ İnsanda Beyinzarı Hareket Merkezleri”).
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 25, Anadolu
yayıncılık.
Yorumlar kapalı.