Edward Hastings Chamberlain kimdir? Hayatı ve Eserleri

Edward Hastings Chamberlain kimdir? Hayatı ve Eserleri: (1899-1967) ABD’li iktisatçı. “Tekelci Rekabet” kuramını geliştirmiştir. 18 Mayıs 1899’da Washington Eyaleti’nin La Conner kentinde doğdu, 1967’de Harvard kentinde öldü. Metodist Kilisesi’nin papazlarından olan baba­sının genç yaşta ölümü üzerine yaşam koşullan güçleşti. Iowa Üniversitesi’ne giren Edward Hastings Chamberlain, bir yandan da Iowa kentinde çıkan Citizen adlı gazeteye yazılar yazarak ailesine parasal destek sağladı. Iowa Üniversitesi’nde iktisat profesörü F. H. Knight’ın gö­rüşlerinden etkilenerek, Michigan Üniversitesi iktisat bölümünün lisansüstü programına girdi. 1922’de li­sansüstü programını tamamlayarak Harvard Üniver­sitesi’nde doktoraya başladı. Doktora tezini F. H. Knight’ın hocası olan Allyn Young’la hazırladı. Knight ve Young gibi Edward Hastings Chamberlain de firmalar ve piyasada firma rekabeti üzerine çalıştı.

1927’de Harvard Üniversitesi’nde
öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı. 1943-1945 arasında II. Dünya Savaşı
nedeniyle ordu hizmetine alındı. 1950- 1951 arasında da Paris Üniversitesi’nde
konuk profesör olarak ders verdi. Bu yıllar dışında sürekli olarak Harvard’da
kaldı. Amerikan İktisat Birliği’nin başkan yardımcılığını yapan Chamberlin,
1939-1943 arasında Harvard Üniversitesi iktisat bölümü başkanlığını yürüttü;
1948-1958 arasında da Quarterly
Journal uf Economics adlı derginin yayın
yönetmenliğini yaptı.

1929 Büyük Dünya Bunalımı’nın
yarattığı iktisa­di koşullar piyasa ekonomisine güveni sarsmış, Neo- Klasik
iktisat düşüncesinin temel varsayımı olan serbest rekabet koşullarının,
kapitalist ekonomide gerçek piyasa koşullarını yansıtmadığı görüşü yaygın­lık
kazanmaya başlamıştı. İtalyan iktisatçı Pierro Sraffa 1926’da yayımlanan
makalesinde tam rekabet

varsayımını eleştirerek kapitalist
ekonomide eksik rekabetin geçerli olduğunu savundu. 1933’te ise ABD’de
Chamberlin, İngiltere’de Joan Robinson çok kısa aralıklarla yayımlanan
kitaplarında tam rekabetçi ve tekelci piyasaları incelediler. Chamberlin The Theory of Monopolistic
Competition (“Tekelci Reka­bet Kuramı”) adlı kitabında, J. Robinson ise Econo­mics of Imperfect
Competition (“Eksik Rekabet Eko­nomisi”) adlı kitabında tam rekabet
varsayımını sorgulayarak gerçek dünyada fiyatların belirlenmesi konusuna daha
gerçekçi bir yaklaşım getirmeyi amaç­ladılar.

Chamberlin’e göre tekel ve serbest
rekabet du­rumlarını birbirine alternatif iki olgu olarak görmek yanlıştır.
Çünkü piyasalardaki yaygın özellik, tekelci ve rekabetçi piyasa öğelerinin iç
içe bulunmasıdır. Şirketler az da olsa mal farklılaşmasına gidebildikleri
ölçüde ürünlerinin fiyatları üzerinde denetim sağlaya­rak tekelci bir konuma
gelebilirler. Şirketler fiyatlar üzerinde denetimi, mal farklılaşması
yapabilmelerinin yanında, reklamlarla kendi ürünlerinin özel nitelikleri
olduğunu tüketiciye inandırdıkları ölçüde artırırlar. Chamberlin, tekelci
öğelerin bulunduğu piyasaları “tekelci rekabet” olarak nitelendirir.

Edward Hastings Chamberlain kapitalist
ekonomide, piyasa denge­sinin koşullarını, hem rekabete, hem tekele, hem de ara
durumlara uygulanabilecek genellikte ortaya kov­mayı amaçlamıştır. Ona göre
firmaların ürünlerinin tipini değiştirme, ürüne talebi artırmak için reklamlar
ve yeni pazarlama yöntemleriyle satış maliyetlerini yükseltme ve satış fiyatını
değiştirme özgürlükleri olduğu durumlarda, her bir firmanın dengesi aşırı
kârların silindiği durumda belirlenir. Tekelci rekabet koşullarında dengeye
gelinmesi verimsizliğe yol açar. Çünkü satış maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle
den­ge fiyatı serbest rekabetçi piyasalara göre yüksek, arz ise düşüktür. Tek
tek firmaların üretim kapasiteleri­nin altında çalışması piyasada gereğinden
fazla firma­nın bulunmasının bir sonucudur. Ürün farklılaştırmanın firmalar
üzerinde yarattığı baskı, kaynakların boşa harcanmasına neden olur.

Edward Hastings Chamberlain fiyatların
yüksek olmasının, mali­yetlerin yüksek olmasından kaynaklandığını, bu ne­denle
de aşırı kârların söz konusu olmadığını söyler. Firmaların normal kâr ettiği
bir piyasada emeğin sömürülmesi de söz konusu değildir. Tekelci rekabet
piyasasında kazançlı olan taraf yoktur. Tüketiciler yüksek fiyat
ödediklerinden, firmalar ise yalnızca normal kâr ettiklerinden durumlarından
hoşnut değil­lerdir.

Chamberlin kitabının beşinci
baskısına yeni bir bölüm ekleyerek Joan Robinson ile aralarındaki görüş
ayrılıklarını ortaya koydu. Robinson eksik rekabetin sonucu olarak sömürünün
doğduğunu söylüyordu. Oysa Chamberlin’e göre sömürü söz konusu değildi.
Chamberlin’in analizinin temelinde, kaynakların boşa harcanması olgusu vardı.
Chamberlin’in tekelci reka­bet kuramı, Büyük Dünya Bunalımı’nın doğurduğu
sorunları kuramsal bir çerçeveye oturtma çalışmaları­nın öncülleri arasında
önemli bir yer tutar.

Edward Hastings Chamberlain Eserleri:

1. The Theory of Monopolistic Com­petition,
   1933, (“Tekelci Rekabet Kuramı”);
2. Towards a More General Theory of
   Value, 1957, (“Daha Genel Bir Değer Kuramına Doğru”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 25, Anadolu
yayıncılık.