Çerkez Ethem kimdir? Hayatı ve eserleri

Çerkez Ethem kimdir? Hayatı ve eserleri: (1880-1950) Türk, asker. Kuvayı Seyyare’nin dü­zenli ordu birliğine dönüştürülmesi­ne karşı çıkarak ayaklanmıştır. 1880’de Karacabey’de doğdu, 1950’de Amman’ da öldü. Kafkasya’dan Bandırma’ya göç ederek çiftçilikle uğraşan Ali Bey’in oğludur. Saruhan (Mani­sa) milletvekili Reşit Bey ile Yüzbaşı Tevfik Bey’in kardeşidir. Düzenli bir öğrenim görmedi. Alaydan yetişerek başçavuşluğa dek yükseldi. Balkan Savaşı sırasında Bakırköy Süvari Zabitan Okulu’nu bitirerek zabit vekili oldu. I. Dünya Savaşı sırasında oluşturulan Teşkilat-ı Mahsusa’nın (Gizli Haberalma Örgütü) Kuzey İran’a ve Afganistan’a giden heyetlerinde bulundu. Savaş sonrası İzmir valisi Rahmi Bey’in oğlunun kaçırılarak fidye karşılığı serbest bırakılması olayına adı karıştı.

15 Mayıs 1919’da Yunanlılar’ın İzmir’i ele geçir­melerinin
ardından bölgedeki direniş örgütlerine ka­tıldı. Çevredeki Poyraz Ağa ve
Alaşehirli Mustafa Bey çeteleriyle birleşerek Salihli’de bir direniş cephesi
oluşturdu. Daha sonra Kuva-yı Seyyare adını alacak olan çetesini güçlendirerek
Anzavur, Düzce, Adapa­zarı ve Yozgat ayaklanmalarının bastırılmasında önemli
rol oynadı. İstanbul yönetimi tarafından Süleyman Şefik Paşa komutasında
oluşturulan Hilafet ordusunu İzmit’te, Mutasarrıf İbrahim Bey’in paralı
askerlerden oluşturduğu Kuva-yı Ahmediye’yi ise Hendek’te bozguna uğrattı.

Milli Mücadele’ye karşı ülke içinde geliştirilen bu engellemeleri
ortadan kaldırdıktan sonra ağırlıkla Kütahya yöresinde Yunanlılar’a karşı
mücadele etti. Bu arada siyasetle de ilgilenerek Yeşil Ordu Cemiyeti’nin kurucuları
arasında yer aldı.

Ancak Yozgat ayaklanmasını bastırdığı sırada, Çapanoğulları’na
karşı yumuşak davrandığı gerekçe­siyle Ankara Valisi Yahya Galip Bey’i
yargılamaya kalkışması, Ankara hükümetinin de buna karşı çık­ması üzerine
başlayan gerginlik giderek büyüdü.

Oluşturduğu bağımsız milis gücünü kendi koyduğu kurallarla yöneten
Çerkez Ethem, 18 Eylül 1920’de kurulan İstiklal mahkemelerine de karşı çıktı.

Daha sonra Dahiliye Vekaleti’nin onun gelişigü­zel asker
toplamasını engellemesi ve 9 Kasım 1920’de hükümetin tüm milis güçlerinin
düzenli ordu birlikle­ri durumuna dönüştürülmesi yolundaki kararı üzerine
kardeşleri ve bir grup: yandaşıyla birlikte ayaklandı. Kendisini Umum Kuva-yı
Seyyare ve Kütahya Hava­lisi Komutanı ilan ederek Ankara hükümetine karşı tavır
aldı. Başlangıçta sorunu uzlaşarak çözümlemeye çalışan Ankara hükümeti Çerkez
Ethem’in katı tutu­mu karşısında kuvvete başvurdu. Kütahya’dan Ge­diz’e çekilen
Çerkez Ethem zor durumda kalınca Yunanlılar ve İstanbul hükümetiyle ilişki
kurdu. Sonunda birliklerini dağıtarak Yunanlılar’a sığındı. Bir süre Atina’da
tedavi gördükten sonra Suriye’ye yerleşti. 1938’de affedilmesine karşın
Türkiye’ye dön­medi.

Çerkez Ethem Eserleri:

1. Çerkez
   Ethem’in Hatıraları,(ö.s.), 1962.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 29, Anadolu yayıncılık, 1984.