Celaleddin Karatay kimdir? Hayatı ve Eserleri: ( ?- 1254) Anadolu Selçuklu devlet adamı. Selçuklu sultanlarının taht kavgasını bırakıp devleti birlikte yönetmelerini sağlamıştır. Yaşamının ilk dönemlerine ilişkin bilgi yoktur. 1254’te Kayseri’de öldü. Öldüğünde yaşı akmışı geçmişti. 1. İzzeddin Keykâvus döneminde (1211- 1219) yaklaşık dört yıl devât emirliği (divandaki gizli yazıları yazmak ve bunları korumak görevi) ve sipehsâlârlık (ordu komutanlığı) yaptı. 1219’da tahta geçen I. Alaeddin Keykubad döneminde taşthane emiri (leğencibaşı) olarak on sekiz yıl bu görevde kaldı.
1. Alaeddin Keykubad 1237’de ölünce tahta büyük oğlu 11. Gıyaseddin Keyhüsrev geçti. Gıvaseddin Keyhüsrev, başa geçince emirlerinden Sadeddin Köpek’in kışkırtmaları sonucu bazı devlet adamlarım öldürttü, içinde Celaleddin Karatay’ın da bulunduğu bir bölümünü ise sürgüne gönderdi. Celaleddin Karatay, ancak Sadeddin Köpek’in öldürülmesinden sonra saraydaki taşthane emirliği görevine dönebildi. Ayrıca hazine-i hassa emirliği de kendisine verildi. Anadolu Selçuklu Devleti’nin 1240’ta Baba Ishak ayaklanması, 1243’te de Moğollar karşısında uğradığı Köse- dağ yenilgisiyle yıprandığı bu dönemde her iki görevini de sürdürdü.
2. Gıyaseddin Keyhusrev 1246’da öldüğünde geride kalan oğullarından en büyüğü yedi yaşındaydı. Keyhusrev veliaht olarak en küçük oğlu Alaeddin Keykubad’ı seçmişti. Ancak ileri gelen devlet adamlarından vezir Şemseddin Muhammed, Şemseddin Hasoğuz, Esededdin Ruzbe ve Celaleddin Karatay büyük oğulun hükümdar olmasının daha yerinde olacağını düşünerek II. İzzeddin Keykâvus’u tahta çıkardılar. Celaleddin Karatay da saltanat naibi oldu. Ancak vezir Şemseddin Muhammed devleti tek başına yönetmeye kalkınca Celaleddin Karatay onu öldürtüp yönetimi eline aldı.
Öte yandan 1243 Kösedağ yenilgisiyle Moğol egemenliğini tanımak zorunda kalan Anadolu Selçuklu Devleti, anlaşmalar uyarınca II. İzzeddin Keykâvus’ un hükümdarlığını Moğollar’a onaylatmak zorundaydı. Bu görev hükümdarın kardeşi IV. Rükneddin Kılıç Arslan’a verildi. Ancak Moğollar’dan askeri yardım alan IV. Rükneddin Kılıç Arslan Sivas’ta hükümdarlığını ilan etti. Bazı Selçuklu beyleri de onun yanına geçince Celaleddin Karatay sorunu çözümlemek ve bir iç savaşı engellemek ıçm üç kardeşin (II. İzzeddin Keykâvus, IV. Rükneddin Kılıç Arslan ve II. Alaeddin Keykubad) birlikte tahta çıkmalarını önerdi. Ancak Kılıç Arslan bunu kabul etmeyerek Konya’ya ilerledi, iki taraf 1249’da Aksaray yakınlarında karşılaştı. Kılıç Arslan yenilerek tutsak düştü. Celaleddin Karatay durumdan yararlanarak önerisini kabul ettirdi. Böylece Anadolu Selçuklu Devleti’nin üç kardeş saltanatı dönemi başladı. Uç kardeş adına sikkeler bastırılıp, hutbeler okundu. Bu dönemde atabey olan Celaleddin Karatay devlet yönetiminde etkin rol oynadı. Zaman zaman Moğollar’la işbirliği yaparak sorun çıkaran devlet adamlarıyla mücadele etti. Bayındırlık işleriyle uğraştı. Ölene dek üç kardeşin saltanatının ayakta kalmasına ve Anadolu Selçuklu Devleti’nin birliğinin boz.ulmamasına çabaladı. Pek çok cami, medrese ve kervansaray yaptırdığı söylenen Celaleddin Karatay’dan kalan en önemli yapıt, 125t’de yaptırdığı Konya’daki Karatay Medresesidir.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 24, Anadolu yayıncılık.
Yorumlar kapalı.