Cacaoğlu Nûreddin kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (ö. 676 / 1277) Anadolu Selçukluları devrinde Kırşehir Emîri olan Cacaoğlu Nûreddin’in adı vakfiyesinde Bahâeddin Cacaoğlu Nûreddin Cebrâil’dir. Buradan babasının adının Bahâeddin Caca olduğu anlaşılıyor. Osmanlı dönemine ait arşiv kayıtlarında adı bazan Nûreddin, bazan de babası veya atasının adına nispetle Caca Bey olarak geçer. Yöre halkı arasında Caca Bey adı daha yaygın olarak kullanılır. Bu adın halk ağzına bu şekilde yerleşmesi ve günümüze kadar gelmesi, babasının veya atasının tanınmış ve nüfuzlu bir kimse olmasından ya da kelimenin kısa ve kolay söylenmesinden ileri gelmelidir.
Cacaoğlu Nûreddin veya Caca Bey’deki Caca kelimesinin Türkçe veya Moğolca olduğu hakkında farklı görüşler ileri sürülmektedir. Bu görüşlerden biri, kelimenin bir topluluk veya Anadolu’da Ceceli olarak bilinen göçebe bir grubun adıyla; diğeri ise kelimenin Moğolca ile ilgili olmasıdır. Kelimenin bir topluluk veya göçebe bir grubun adıyla ilgisinin çok zayıf bir ihtimal olduğu anlaşılıyor. Ancak Moğol toplumu arasında bugün yavaş yavaş unutulmaya yüz tutan ve Kırgızcada ‘bayke’ye benzer bir şekilde daha çok büyük ata özelliğindeki saygın, yaşlı, aksakal, bilgili ve liyakatli kimselere ‘Caca’ olarak hitap edildiği dikkati çekiyor. Bu durum Caca Bey adıyla şöhret bulan Cacaoğlu Nûreddin’in, babasının veya atasının Moğolcadaki söz konusu ada nispetle Caca unvanını aldığını veya bu adı taşıdığını kuvvetle muhtemel kılıyor.
Kırşehir emîri olarak tanınan Cacaoğlu Nûreddin, vakfiyesinde âlim, âdil, bilge, kahraman, hayır sahibi, muhsin, mükerrem ve ve devrin ileri gelen kumandanlarından biri olarak nitelendirilir. Ancak Nûreddin’in Kırşehir emîri olmadan önceki hayatı hakkında hemen hemen hiç bilgi yoktur. Kaynaklara göre Nûreddin bir deveci iken Muînüddin Süleyman Pervâne’nin himayesine girdi ve hızla yükselmeye başladı. Önce Sultanüyüğü / Eskişehir ve civarında idarecilik yaptı. Sonra 1261’de Kırşehir emîri oldu.
Kırşehir emirliği esnasında Hacı Bektaş-ı Velî ve Mevlana Celaleleddin-i Rumî gibi devrin önemli şahsiyetleriyle temasta bulundu. Bu arada Emirâhur isyanının bastırılmasında önemli bir rol oynadı. Ayrıca Selçuklu Sultanı IV Kılıçarslan’ın öldürülmesiyle (ö. 664 / 1266) sonuçlanan olaylarda Muînüddin Süleyman Pervâne’nin yanında yer aldı. Sultan Gıyaseddin III. Keyhüsrev zamanında Anadolu’daki önemli emirler arasında yer alan Nûreddin, Anadolu’daki Moğol hâkimiyetine karşı isyan eden Hatiroğlu Şerefeddin ve kardeşi Ziyâeddin’e karşı koyamadı ve onlara katılmak zorunda kaldı. İsyan bastırılınca Moğollar ve Muînüddin Pervâne tarafından sorguya çekildi ise de daha sonra bağışlandı. Selçukluların teşvikiyle Memlük Sultanı Baybars’ın giriştiği Anadolu seferi esnasında (1277) Moğol ordusu içinde yer aldı. Ancak Elbistan’da Moğolların hezimetiyle neticelenen bu savaşta Memlüklerin eline esir düştü. Kısa bir esaret hayatından sonra Kırşehir’e geri döndü. Bu tarihten sonraki hayatı hakkında bir kayda rastlanamayan Nûreddin’in türbesi Kırşehir’de bulunmaktadır. Ancak ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir.
İlhan ŞAHİN
Kaynak: Ahi Ansiklopedisi, 1. cilt, T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara, 2014
Yorumlar kapalı.