Bumin Kağan kimdir? Hayatı hakkında bilgi: ( ?-552) Göktürk hükümdarı. Göktürk Devleti’nin kurucusudur. Doğum tarihi ve yeri bilinmemektedir. Babası söylencelere konu olan Na-du-lu’dur. Bumin’in adı Çin kaynaklarında Tu-men olarak geçmektedir.
Göktürkler’in atası olan Tukyular Altay Dağları’nın doğu eteklerinde demircilik sanatıyla uğraşan bir Türk kabilesiydi.
Tukyular, o dönemde tüm Moğolistan’a egemen olan Avarlar’a (Juan Juanlar) bağımlı olmakla birlikte iç işlerinde özerktiler.
Tukyular’ın
başkanı Bumin bölgedeki Türk boylarını birleştirerek Avarlar’ın
egemenliğine son vermek için çalışmalara başladı. Bu
amaçla Kuzeybatı Çin’de egemen olan ve aslında Tabgaçlar adlı bir Türk boyundan
gelip zamanla Çinlileşen Wei yönetimiyle siyasi ilişkiler
kurdu (534). Birbirlerine karşılıklı elçiler ve hediyeler gönderdiler.
Kimi
kaynakların Uygurlar’ın
atası saydığı Töles adlı Türk boyu 546’da Avarlar’a karşı ayaklandı. Bu
ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen ve bunu
başaran Bumin, karşılığında Avar hükümdarı Anakay’ın kızını istedi. İsteği kabul edilmeyince Wei hanedanından bir prensesle
evlenerek Avarlar’a karşı saldırıya geçti. 552 başlarında Anakay’ı yendi. Bozguna uğrayan Avarlar’a bağımlı boyları ve yerleri ele
geçirdi. Bumin, kendini II Kağan (Çin kaynaklarına göre İlig Kaan) ilan ederek birçok Türk boyunu bir araya getirdi ve Göktürk
Devleti’ni kurdu (552). Moğollardan sonra Kağan unvanını kullanan ilk hükümdar
olan Bumin, ele geçirdiği toprakların Çin Seddi’ne dek
olan doğu
bölümünü, eski Hun İmparatorluğu’nun
başkenti Ötüken’i
merkez yaparak kendi yönetimine aldı. Altay Dağları’ndan Ih Irmağı’na dek
uzanan batı bölümünü ise Yabgu
unvanını verdiği kardeşi İstemi’ye bıraktı. Buna karşılık Istemi’den doğunun
yüksek egemenliğini tanımasını istedi.
istemi,
doğuda yeni yerler fethederek Batı Göktürk Kağanlığı’nı oluştururken,
Bumin Kağan
Göktürk Devleti’ni kurduğu yıl içinde öldü. Yerine oğlu K’olo geçti. K’olo’nun da kısa bir süre
sonra ölmesi üzerine 553’te başa geçen küçük oğlu Muhan
(Bağan) zamanında Göktürk Devleti en parlak dönemini yaşamıştır.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 21. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983
Yorumlar kapalı.