Aşık Dertli kimdir? Hayatı ve eserleri: (1772-1845) Türk halk şairi. 19.yy halk şiiri geleneğinin son dönem ustalarındandır. Bolu’nun Çağa bucağına bağlı Şahnelar köyünde doğdu. Gerçek adı İbrahim’dir. Çocukluğu, köyünde çobanlık yapmakla geçti. Babasının ölümü üzerine tarlalarına zorba bir ağa el koyunca, köyünde barınamadı. Yakın bir köyde yaşayan bir akrabasına sığındı. Burada da kalamayınca İstanbul’a, oradan da Konya’ ya gitti. Uç yıl kahveci çıraklığı yaptı. Daha sonra gittiği Mısır’da on yıl kaldı. Köyüne dönme olanağı bulunca evlendi. Geçimini, aşık kahvelerinde saz çalıp türkü (şiir) söylemekle sağladı. İki oğlu oldu. Geçim sıkıntısı ve yoksulluk yüzünden gene köyünden ayrılıp 1826’da İstanbul’a gitti. Aşık kahvelerindeki söyleyişlere katıldı, ünlendi. Yazdığı şiirlerden dolayı II. Mahmud tarafından ödüllendirildi. Köyünün bağlı bulunduğu Çağa bucağına, topraklarını elinden alan ağanın yerine ayan olarak atandı. Topladığı vergilerin bir bölümünü kendi üzerine geçirdiği için bu görevinden alındı. Bu olay sonrası, gene yoksul yaşamına döndü. 1840’ta boğazını keserek İntihar etmek İstedi. Şiirlerinde daha önce Lüfti mahlasını kullanırken, bu olaydan sonra Dertli mahlasını aldığı söylenir. Yaşamının son yıllarını Ankara’da geçirdi. Himayesinde bulunduğu Alişan Bey’in yanında öldü. Yakın zamanda, Gerede yolu üzerinde adına bir anıt mezar yapıldı.
Döneminin ünlü bir aşığı sayılan Aşık Dertli, hece ve aruz ölçüsüyle şiirler yazdı. Tasavvuf ve Divan şairlerine eğilim duydu. Aruzla yazdığı şiirlerinde Fuzuli’nin öbür şiirlerinde ise Gevheri ve Aşık Ömer’in etkisi görüldü. Duygularını lirik bir düzeyde dile getirdiği şiirlerinde başarılı oldu. Arapça-Farsça sözcük ve tamlamalar kullandı.
Halveti tarikatine girdiği öne sürülürse de, nefes ve devriyelerinde Bektaşi İnancına eğilimini dile getiren temaları işlediği görülür. Divan‘ı taşbaskısı olarak birçok kez basılmıştır.
Aşık Dertli Eserleri:
- Bolu’lu Dertli Divanı-Hayatı ve Şiirleri,N. Okay (der.), 1958.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 31, Anadolu yayıncılık, 1984.
Âşık Dertli kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (d. 1772-ö. 1845) Berber Destanı ile ünlü Âşık Dertli, Bolu ilinin Gerede ilçesine bağlı Şahnalar köyünde doğdu. Asıl adı İbrahim’dir. Bolulu Dertli olarak da bilinir. Çocukluk yıllarını koyun gütmekle geçiren Dertli, varlıklı bir çocukluk döneminin ardından babasının ölümü ve mirasın bölünmesi yüzünden yokluğa düştü ve köy ağasının kendisini köyden kovması üzerine İstanbul’a gitti. Bir süre semaî kahvehanelerinde çalıp çığırdı. Ancak burada uzun süre kalamadı ve Konya’ya gitmeye karar verdi. Konya’da beş yıl âşıklar kahvesinde çalıp çığırdı. Mısır’a gitti. Mısır dönüşü tekrar İstanbul’a döndü ve burada semaî kahvelerinde çalıp çığırarak gününü gün etti. Bu arada sazı omuzunda Ankara, Sivas, Amasya ve Çankırı illerini diyar diyar dolaştı. Geredeli Figânî ve Mudurnulu Yağcı Emin gibi güçlü âşıklara ustalık yaptı. İlk şiirlerinde “Lutfî” mahlâsını kullandı, Mısır dönüşünde ise “Dertli” mahlasında karar kıldı.
Âşık Dertli hem hece hem de aruz ölçüsüyle yazdığı şiirlerini bir divanda topladı. Şiirlerinde din ve tasavvuf, beşerî aşk, toplumsal konular, hiciv ve mizah, tabiat ve tabiat güzelliklerini işledi. Özellikle fes ve saz üzerine söylediği şiirleriyle ün kazandı. Taşlamalarıyla softaların ağır eleştirilerine uğradı.
Ankara’da vefat eden Âşık Dertli, ölümünden 105 yıl sonra memleketine götürüldü ve ebedî istirahatgâhına defnedildi. Esnaf ve meslek destanı yazma geleneğinden etkilendi ve yedi dörtlükten oluşan bir Elif-ba Destanı yazdı. 11’li hece ölçüsüyle yazdığı destanı aynı zamanda bir şehir destanı özelliği gösterir. O, Osmanlı coğrafyasındaki şehirleri ve o şehirlerdeki öne çıkan meslekleri ustalarıyla birlikte ele alıp anlatmıştır. KAYNAKÇA:
Aziz Ayva, “Ahilik, Esnaf Destanları ve Ermenekli Hasan Tahsin’in Berber Destanı”, Yeni İpek Yolu/Özel Sayı-Aralık 2013 Konya KitabıXIV, Konya 2013, 168-183; A. Esat Bozyiğit, “Esnaf Destanları”, Türk Folklor Araştırmaları, 1988/2, s. 27-47; Neşet Çağatay, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara 1997, 158-160; Özkul Çobanoğlu, Âşık Tarzı Şiir Geleneği İçinde Destan Türü Monografisi, Ankara 2008; Mehmed Fuad Köprülü, Âşık Dertli, İstanbul 1940; Şemsettin Kutlu, Şair Dertli, I-II, İstanbul 1979, s. 118; Haşim Nezihi Okay, Dertli Divanı, İstanbul 1954.
Aziz AYVA
Kaynak: Ahi Ansiklopedisi, 1. cilt, T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara, 2014
Yorumlar kapalı.