Tibor Dery kimdir? Hayatı ve eserleri

Tibor Dery kimdir? Hayatı ve eserleri: (1894) Macar roman ve öykü yazarı. İşçilerin yaşantısını, Alman ve Macar ay­dınlarının mücadelelerini anlatan ro­man ve öyküleriyle önem kazan­mıştır. 17 Ekim 1894’te Budapeşte’de doğdu. Zengin bir fabrikatörün oğluydu. İktisat Fakültesi’ni bitirdi. Babasının işinde çalıştığı yıllarda işçilerin yaşamını yakından tanıma fırsatını buldu. “Lia” adlı ilk öykü­sünün 1917’de Nyugat adlı dergide yayımlanmasıyla adını duyurdu. 1919’da Macar Komünist Partisi’ne katıldı. Partinin dağıtılmasından sonra Fransa’ya kaç­tı. Uzun’ yıllar Batı ülkelerinde dolaştı. ^Ülkesine döndüğünde ise Horthy hükümetince (1920-1944) hapsedildi. II. Dünya Savaşı’nın bitmesi ve Horthy hükümetinin düşmesiyle yeniden önem kazandı. 1948’de Kossuth Ödülü’nü aldı. 1952’den başlayarak Komünist Partisi’nden uzaklaştı. 1956 Macar Ayaklanması’nı desteklediği ve hükümete karşı tavır aldığı için l 957’de hapse mahkûm edildi. 1960’ta serbest bırakıldıktan sonra yazarlığı sürdürdü.

Tibor Dery ülkesinin dışında kaldığı
yıllarda daha çok gerçeküstücü ve dışavurumcu düzyazı ve şiirler yazmıştı.
Sonraki yıllarda yazdığı roman ve öykülerindeyse işçilerin yaşamlarını ve Alman
faşiz­mine karşı direnen komünistlerin mücadelelerini yan­sıttı. Befejezetlen
mondat
(“Bitmemiş Cümle”) adlı romanı genç bir komünistin öyküsünü, Felelet (“Ce­vap”) adlı romanı ise genç bir
işçinin gelişimini ve 1930 kuşağı Macar aydınlarının çabalarını psikolojik bir
derinliğe yer veren gerçekçi bir üslupla ele alır. 1958’de yayımlanan Niki adlı romanı birçok dile çevrilmiş,
Batı ülkelerinde en çok satan kitaplar arasına girerek Dery’ye uluslararası bir
ün kazandır­mıştır.

Konularını duygusal ve sevecen bir
tonla, ama gerçeklere bağlı kalmaya özen gösteren bir üslupla işleyen Dery,
1950’lerde Sosyalist Gerçekçilik’in kar­şısında yer almıştır. “Eğlentili Bir
Gömme Töreni”, “Portekizli Kral Kızı”, “Sevi” adlı öyküleri Türkçe’ye
çevrilerek Eğlentili Bir Gömme Töreni adıyla kitaplaştırılmıştır.

Tibor Dery Eserleri:

Roman:

1. Befejezetlen
   mondat, 1946 (“Bitmemiş
   Cümle”);
2. Felelet, 2 cilt, 1950-1952, (“Cevap”);
3. Niki, 1958.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 31, Anadolu yayıncılık, 1984.