Destutt De Tracy, Antoine-Louis Claude kimdir? Hayatı ve eserleri

Destutt De Tracy, Antoine-Louis Claude kimdir? Hayatı ve eserleri: (1754-1836) Fransız filozof ve siyaset adamı. Bilgi­nin kaynağının duyumlar olduğu görüşünü savunmuş, bir “ideoloji” kavramı geliştirmiştir. Temmuz 1754’te Paris’te doğdu, 10 Mart 1836’da orada öldü. 15. yy’da Fransa’ya yerleşmiş, İskoç kökenli soylu bir ailedendir. Strasbourg’da öğrenim gördüğü sırada Kant felsefesine ilgi duydu. Ancak aile geleneğine uyarak, 22 yaşında asker oldu. 1778’de Penhievre Dükü’ne bağlı alayda yüzbaşılığa getirildi. Fransız Devrimi’nin ilk yılında, Bourbonnais’den soyluların temsilcisi olarak Genel Meclis’e girdi. Kurucu Meclis’in dağılması üzerine, arkadaşı Cabanis ve ailesiyle birlikte Auteuil’e yerleşip, mate­matik, doğabilimleri ve kimya ile ilgili çalışmalara baş­ladı. Dostu Lafavette’in ordusuna mareşal rütbesiyle katıldı. Terör Dönemi’nde bir yıl Carmes’da hapse­dildi. Bu süre içinde kimi filozofları İnceledi ve kendi dizgesini oluşturmaya çalıştı. Direktuvar Dönemi’nde önce Fransız Enstitüsü’nün Ahlak ve Siyaset Bilimleri Bölümü’ne, sonra 1799’da da Halk Eğitimi Konseyi’ne üye oldu. “18. Brumaire”den sonra senatör oldu ve Napoleon Bonaparte’ın düşürülmesi için oy kullan­dı. 1808’de, Cabanis’nin ardından, Fransız Akademisi’ne seçildi. Restorasyon Dönemi’nde kendisine XVIII. Louis tarafından “Kont” sanı verildi.

Destutt de Tracy’nin duyumculuğu Locke
ve Condillac’tan etkilenmiştir. Bilginin kaynağı sorunu nedeniyle, duyumların
fizyolojisiyle de ilgilenmiş; düşünme eylemini sinir sisteminin bir işlevi
olarak tanımlamıştır. Ona göre, bilinçli davranışın dört ana alanını oluşturan
algı, bellek, yargı ve İstenç, duyumların değişik biçimleridir. Duyumlar dış ve
iç olmak üzere ikiye ayrılır. Dış duyumlar, dış nesnelerin yüzey­deki sinir
uçlarına yaptığı etkiyle oluşur. İç duyumlar ise, beş duyu organına bağlı
olmayan sinirlerle algılanan duyumlardır. İzlenimler algılamaların sonu­cudur.
Bu izlenimler, beynin özel işlevlerinin etken olduğu bir tür iç duyum yoluyla,
belleği oluşturur. Yargı, algılar arasındaki ilişkiyi saptama; İstenç ise,
istek duyma ve yönetme yetisidir. Destutt de Tracy’ye göre, dış dünyanın
bilinmesi için, İstence dayalı devinim ve nesnenin direnci gereklidir. Direnci
olmayan bir nesne bilinemez. Devinmeyen ya da devinimlerini algılamadan
gerçekleştiren bir varlık, dış dünya ile ilgili bilgi edinemez.

Destutt de Tracy, metafiziğin yerine,
“düşün­celerin bilimi” olarak tanımladığı “ideoloji” kavramı­nı ilk kez ortaya
atmış ve çalışmalarını bu konuda yoğunlaştırmıştır. Ona göre ideoloji,
dilbilgisi, man­tık, eğitim, siyaset ve ahlak konularını içerir ve şu
özellikleri taşır:

1) Deneyime dayalı bir kuramsal yapısı
vardır;

2) Toplumsal ve siyasal örgütlenme
alanında genel bir program içerir;

3) Bu programın gerçekleşebilmesi için
bir savaşım başlatabilir;

4) Bağımlı ve İnançlı izleyiciler
gerektirir;

5) Geniş bir kitleyi etkilemeyi
amaçlamakla birlikte, özellikle ay­dın kesime önderlik işlevi yükler.

Destutt de Tracy, Fransa’nın usa ve
bilime davalı bir toplum olması için öteki “ideolog”larla birlikte, bir ulusal
eğitim girişimi başlattı. Direktuvar Döne­mi’nde Cumhuriyet’in resmi siyaseti
olarak benimse­nen tutum, kişi özgürlüğünün korunması ve geliştiril­mesi için,
liberal bir devlet programı öngörüyordu. Napoleon Bonaparte, başta ideologları
destekledi ve Destutt de Tracy’ye “ideologların başı” sanını verdi. Ancak,
sonradan, dinsel ve siyasal yetkeye karşı tutumlarından ürktü. Düşmanlığını,
onları askeri başa­rısızlıkların nedeni göstermeye kadar vardırdı.

Destutt de Tracy, çalışmalarıyla,
Comte, S.Mill, Taine, Ribot gibi düşünürleri etkilemiştir.

Antoine-Louis Claude Destutt De Tracy Eserleri:

1. Elements d’ıdeologie, 1801, (“ İdeo­lojinin Öğeleri”);
2. La
   grammaire, 1803,
   (“Dilbilgisi”);
3. La
   logique, 1805,
   (“Mantık”);
4. Commerılaırc
   sur I’Espril
   des Loıs de Montesquıeu, 1811, (“Montesquieu’nün “Kanunların Özü”
   Yapıtı Üzerine Yorum”);
5. Traıte
   de la volonte et de ses effects, 1805, (“İstenç ve Etkileri Üstüne’’);
6. Traitee d’economie
   polıtıque, 1822,
   (“Ekonomi Politik Üstüne”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri
Ansiklopedisi, Cilt 31, Anadolu yayıncılık, 1984.