Carl Gustav Carus kimdir? Hayatı ve eserleri

Carl Gustav Carus kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1789-1869) Alman, filozof ve doğa bilgini. Bilinç ve bilinçaltı verilerine dayanarak in­sanı açıklamaya çalışmıştır. Leipzig’de doğdu, Dresden’de öldü. Leipzig Üniversitesi’nde kimya ve tıp öğrenimi gördü. 1811 ‘de aynı üniversitede karşılaştırmalı anatomi dersleri ver­meye başladı. 1813’te Ptaftendot askeri hastanesinin yöneticisi, 1814’te de Dresden Üniversitesi Tıp Fakültesinde tıp profesörü olarak göreve başladı ve yaşamının bitimine dek bu görevi sürdürdü. 1827’de saray doktoru, 1862’de de devlet danışmanı oldu.

Fizyoloji, psikoloji ve felsefe alanındaki
çalışma­larının yanı sıra
karşılaştırmalı
kemikbilimi, böcek
anatomisi ve hayvanbilimi üzerine
deneysel araştır­malar yapmış,
manzara ressamı ve
sanat eleştirmeni
olarak da ün kazanmıştır.

Felsefe alanında
Aristoteles, Platon ve Schelling’den sanatta da yakın
arkadaşı Goethe’den etkilenen Carus, özellikle
Goethe üzerine
birçok kitap yazmış,
bunlardan en önemlisi
sayılan Goethe,
dessen seine Bedeutung für un
sere und die kommende Zeit, 1863’te:
Viyana’da yayımlanmıştır. Ölümünden
sonra felsefe üzerine
yazıları büyük ölçüde
unutulduysa da Alman filozof ve psikolog Ludwig Klages onları
yeniden değerlendirerek
felsefe alanına
kazandır­mıştır.

Özellikle Aristotelesçi yaklaşımıyla tanınan Ca­rus, felsefeye ruhbilim, biyoloji ve fizyoloji sorunla­rından girmiştir. Deney içindeki bir idenin düzensiz bir çeşitlilikten düzenli bir birlik durumuna açılımını Tanrı olarak yorumlamıştır. Ona göre Tanrı ya da Yaratıcı, yalnızca insan anlağına karşılık olan bir varlık değildir; binlerce varlık ve organizmanın, uzam ve zamanda, ortaya çıkışının da temelidir. Bilinmeyen Tanrı doğada düzenleme, yapı ve organik birlikle görünüş alanına çıkar. Varlığın temeli olan Tanrı uzam ve zamanın dışında, değişimsiz ve sonsuzdur. Bir düşünce ya da öngörü olarak O, yaşam ve evrende, her yerde bulunandır. Yaşam olarak, canlı hücre ve göksel varlıklardan kurulu küredir. Özdek olarak sonsuz türlülükteki nesnelerde bulunan esir­dir. Tanrı bir bütün olarak diridir ve tek tek varlıklar onun yansımalarından oluşur.

Carus’a göre gövde
ruhtan ayrılmaz.
Çünkü gövde
de, belli bir anlamda, “ruh”tur. Gövde,
ruhun bilinmeyen bölümünün
bilinen bölümünü
etkilemesi­dir; ruh ise bilinen bölümün
bilinmeyen bölümü
etkilemesidir. Carus bilinçli görüngünün
kaynağını
ruhun bilinçsiz bölgelerinde
arayarak, psikolojiye önemli
katkılarda
bulunmuştur.
Ona göre yaşamı ve
insan ruhunu anlamak bilinmeyen Yaratıcı’nın
bilinçli duruma gelişi
konusunda gözlemlere
dayanır. Evren­sel
bilinçsizlik
de kendi içinde
teleolojik (ereksel) değildir;
ancak insan gibi bilinçli
bireyler yoluyla bilinçli
duruma geldiği
zaman ereğine
ulaşır. Bilinç,
nesnelerin kendisinden daha dayanıklı
olmadığı için,
geçmişle
gelecek arasındaki
bir an, bilincin bilinçsiz­den çıktığı an,
olarak ele alınır.
Bilincin gelişiminin
koşulu, sinir sistemi yoluyla izlenimin
odaklanması ve dış dünyadan
gelen yeni izlenimlerin bellek yoluyla sağlamlaşmasıdır.
Bilinç anı
kendisini ya uyku yoluyla koruyabilir ya da bilinmeze geri döner.

İnsan
algısını, iki
ayrı dünyayı yansıtan
sezgisel (bilinçsiz)
ve
bilinçli iki türe ayıran
Carus, fiziksel deney ve matematikle elde edilen gerçeği, doğrudan
doğruya duyguyla elde edilen bilgiye göre
daha önemsiz sayar ve ikincisini daha yüksek
tinsel gerçek­lerin bir anlatımı
olarak tanımlar.

Ayrıca türlü
insan ırklarının akıl bakımından
gelişmelerinin eşit
olmadığını öne sürerek
ırkçı bir
görüşü
benimsediği söylenen Carus, gerek bu konu­da,
gerek yaşam
mekanizmasında
bilinçsizliğin
bilinçli görüngüyü açıklamaktaki
etkisi, insan gövdesinin
simgeciliği,
hayvan dünyasında
ruh tarihinin basa­makları, karşılaştırmalı
psikoloji gibi konularda bir­çok
yapıt vermiştir.

Carl Gustav Carus Eserleri:

1. Goethe, 1843;
2. Psyche, zur Entnucklungsgeschichte der Seele, 1846, (“Ruh ve Ruhun Gelişim Tarihi”);
3. Symbolik der menschlıehen Geştalt, 1853, (“İnsan Oluşumunun Simgesi”);
4. Lebenserinnerun-gen, 1856-1866, (“Yaşam Anıları”);
5. Goethe: dessen seine Bedeutung für unsere und die kommende Zeit, 1863, (“Goethe: Çağımızdaki ve Gelecekteki Önemi”).

Kaynak:
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 23. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983