Bartolomeu Dias kimdir? Hayatı ve eserleri

Bartolomeu Dias kimdir? Hayatı ve eserleri: (1450-1500) Portekizli kâşif. Ümit Burnu’nu aşa­rak Hint Okyanusu’na giden yolu bulmuştur. 1450’de doğduğu sanılan Dias, 24 Mayıs 1500’de Ümit Burnu açıklarında öldü. Yaşamının ilk yılları hakkında fazla bilgi yoktur. Kraliyet sarayında yaşa­dı, bu nedenle birçok bilim adamıyla tanışma olanağı buldu. Lizbon’da Alman kozmografya bilgini Martın Behaim’in öğrencisi oldu.

15.
yy’ın ikinci yarısında Portekiz, güçlenen de­niz gücüne paralel olarak yeni
topraklar elde etmek ve denizleri denetleyebilmek için büyük çaba gösteriyor­du.
Bu sırada kral olan V. Alfonso, oğlu Prens Joâo’ya Portekiz’in Afrika’da Gine
ile olan ticaretinin denet­lenmesi ve Güney Afrika kıyılarının araştırılması
görevini vermişti, bu bölgeleri yabancı gemilere kapatmayı amaçlayan Joâo, kral
olunca keşif gezileri düzenlenmesini istedi. Ulaşılan bölgelere dikilmek üzere
denizcilere üzerinde krallık arması bulunan ve ulaşılan topraklarda Portekiz’in
egemen olduğunu gösterecek işaret taşları (padröe) verildi.22°10 güneve kadar inen ilk sefer, Hint Okyanusu’na ulaşamayınca Kral
II. Joâo, yeni bir seferin komutasını Dias’a verdi. Dias’ın görevi Hint
Okyanusu’na ulaşmak ve Hıristi­yan Habeşiştan imparatorluğu hakkında bilgi
topla­maktı.

Bartolomeu Dias, Ağustos 1487’de yola çıktı, ilk seferin yöneticisi Diogo Câo’nun diktiği padröeyi geçen Dias, karaya iyice yaklaşarak yol almaya başladı. 6 Ocak 1488’de çıkan fırtına nedeniyle kıyıdan uzaklaş­mak zorunda kaldı. Uzun bir süre kıyıyı görmeksizin güneye doğru vol aldı. Daha sonra doğuya yöneldi. Bir kara parçasına rastlamayınca kuzeydoğu yönü­ne döndü. 3 Şubat’ta ulaştığı körfeze Sao Bras adını verdi (bugün Mossel Bay). Doğuya hareketini sürdü­rerek Golfo da Roca’va (bugün Baia da Lagoe) vardı. Burada tayfalar ve gemi subayları daha fazla ileri gitmek istemediklerini söyleyerek isyan çıkardılar. Ancak Dias’ın ısrarı üzerine bir süre daha yol almayı kabul ettiler. Rio de Infante’de karaya çıkan ekip 12 Mart 1488’de padroeyi buraya dikti.

Bartolomeu Dias dönüş yolculuğunda, Haziran 1488’de daha sonra Kral II. Joâo’nun Ümit Burnu olarak adlandıracağı burnu keşfetti ve Fırtınalar Burnu adını verdi.

Aralık
1488’de Portekiz’e dönen Dias’a, Kral 2. Joâo’nun ölümüne kadar başka bir görev
verilmedi. Onun verine geçen I. Manuel ise Dias’ı 1497’de Vasco da Gama’ya yardım
etmekle görevlendirdi. Başlayan seferde Dias, Cabo Verde adalarına kadar
Gama’ya eşlik etti, daha sonra geri döndü. Vasco da Gama’nın dönüşünde I.
Manuel, yeni hazırlanan Pedro Alvares Cabral yönetimindeki filoda Dias’a görev
verdi. Dias’ın görevi altın ihraç eden Sofala limanında bir merkez kurmaktı.
Rastlantı sonucu Brezilya’yı bulan heyet, bu ülkeden 2 Mayıs 1500’de ayrıldı.
Yolculuk sırasında 24 Mayıs’ta Ümit Burnu açıklarında çıkan fırtınada batan 4
gemiden kaybolan denizciler arasın­da Dias’da vardı.

Bartolomeu Dias, 15. yy’da Atlas Okyanusu’nda Hint Okyanusu’na bir geçit arayan Portekizli denizcilerin en önemlilerinden biridir. Ümit Burnu’nu geçerek Avrupa’dan Asya’ya giden denizyolunu açmıştır.

Kaynak: Türk ve
Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Cilt 32, Anadolu yayıncılık, 1984.